W fińskim badaniu kohortowym z prospektywnym zbieraniem danych (badanie STEP) oceniono skuteczność rzeczywistą (efektywność) 10-walentnej skoniugowanej szczepionki przeciwko pneumokokom (PCV-10) w zapobieganiu ostrym infekcjom dróg oddechowych u dzieci do 2. roku życia. Populację badania stanowiło 368 dzieci, które przed ukończeniem 19. miesiąca życia w ramach uczestnictwa w badaniu FinIP (p. Med. Prakt. Szczepienia 1/2013, s. 60–62 – przyp. red.) otrzymały ≥1 dawkę PCV-10 (236 dzieci) lub szczepionkę kontrolną, tj. przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B lub WZW typu A (grupa kontrolna; 132 dzieci). Dane o zachorowaniach uzyskano z dzienniczków objawów prowadzonych przez rodziców, z wizyt w poradni lub krajowego elektronicznego rejestru hospitalizacji. Epizod ostrej infekcji dróg oddechowych zdefiniowano jako wystąpienie nieżytu nosa, kaszlu lub świstów wydechowych przebiegających z gorączką lub bez gorączki udokumentowane przez rodzica w dzienniczku objawów lub przez lekarza wpisem o rozpoznaniu ostrej infekcji dróg oddechowych. Pierwszą dawkę szczepionki większość dzieci otrzymała w wieku od 6 tygodni do 6 miesięcy (72%), pozostałe w wieku 7–11 miesięcy (11%) oraz 12–18 miesięcy (17%). Schemat szczepienia zależał od wieku dziecka (3+1 lub 2+1 w wieku <7 mies., 2+1 w wieku 7–11 mies. oraz 1+1 w wieku 12–18 mies.).
W ciągu 4 lat obserwacji odnotowano łącznie 3193 epizody ostrych infekcji dróg oddechowych (mediana 9 epizodów/dziecko), większość dotyczyła górnych dróg oddechowych, 40% wymagało porady lekarskiej, a 20% antybiotykoterapii. Hospitalizacja była konieczna w przypadku 23 zachorowań, które wystąpiły u 12 dzieci. Objawy infekcji utrzymywały się najczęściej przez 7 dni. Wymazy z nosa do badania w kierunku ustalenia czynnika etiologicznego udało się uzyskać dla ponad połowy epizodów, a etiologię wirusową potwierdzono w 73% z nich. W grupie szczepionej PCV-10 oraz kontrolnej najczęstszym czynnikiem etiologicznym infekcji dróg oddechowych były rynowirusy (59 oraz 63%), rzadziej RSV, enterowirusy, wirusy paragrypy typu 1, 2 lub 3, wirus grypy typu A lub B oraz ludzki metapneumowirus. Ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ) stanowiło 16% wszystkich epizodów, w większości o etiologii wirusowej (73%).
Zaobserwowano, że w grupie dzieci, które otrzymały ≥1 dawkę PCV-10, w porównaniu z grupą kontrolną, częstość wszystkich infekcji dróg oddechowych była nieznacznie mniejsza (6,4 vs 7,4/osoborok), a skuteczność rzeczywista PCV-10 w zapobieganiu tym infekcjom wyniosła 12% (95% CI: 2–22). Odnotowano także, że dzieci szczepione PCV-10, w porównaniu z dziećmi z grupy kontrolnej, nieco rzadziej chorowały na infekcje dróg oddechowych wymagające podania antybiotyku (1,2 vs 1,6/osoborok; skuteczność rzeczywista: 24% [95% CI: 3–40]). Częstość infekcji dróg oddechowych z uwzględnieniem lub wykluczeniem epizodów OZUŚ w grupie szczepionej PCV-10, w porównaniu z kontrolną, również była mniejsza, choć wynik był na granicy istotności statystycznej (odpowiednio: 1 vs 1,3/osoborok; skuteczność rzeczywista: 23% [95% CI: 0–40] oraz 5,4 vs 6,1; skuteczność rzeczywista: 10% [95% CI: 0–19]). Czas utrzymywania się objawów infekcji był podobny w obu grupach.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że szczepienie PCV-10 zmniejsza ryzyko infekcyjnych zapaleń dróg oddechowych u dzieci do 2. roku życia. Jeżeli obserwacje te potwierdzą się w kolejnych badaniach, będzie to dodatkowy korzystny efekt szczepienia dzieci preparatem PCV-10.
