Skuteczność 10-walentnej szczepionki przeciwko pneumokokom w profilaktyce inwazyjnej choroby pneumokokowej u dzieci

Opracowała dr med. Bożena Dubiel

Skróty: CI* – przedział ufności, IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, ITT* – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, PHiD-CV10 – 10-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom (skoniugowana z białkiem D bezotoczkowych szczepów Haemophilus influenzae), WZW – wirusowe zapalenie wątroby

* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik) oraz w Med. Prakt. Szczepienia 1/2012, s. 59–60.

Wprowadzenie

Streptococcus pneumoniae to bakterie chorobotwórcze, odpowiedzialne za zachorowania na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) oraz na choroby infekcyjne układu oddechowego, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok i inne. Najlepszą metodą zapobiegania tym zachorowaniom są szczepienia ochronne. Od kilku lat stosuje się nową 10-walentną szczepionkę przeciwko pneumokokom, skoniugowaną z białkiem D bezotoczkowych szczepów Haemophilus influenzae (PHiD-CV10 [Synflorix]). Bezpieczeństwo i immunogenność szczepionki PHiD-CV10 potwierdzono w wielu badaniach (p. także: Porównanie immunogenności dwóch skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom u niemowląt: nowej, 10-walentnej ze stosowaną dotychczas 7-walentną, Ocena bezpieczeństwa i tolerancji nowej, 10-walentnej skoniugowanej szczepionki przeciwko pneumokokom, podawanej jednocześnie z innymi szczepionkami stosowanymi rutynowo u niemowląt oraz Ocena immunogenności uproszczonego (2+1) schematu szczepienia 10-walentną skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom). Mało jest natomiast badań oceniających skuteczność kliniczną PHiD-CV10 w zapobieganiu zachorowaniom na IChP zależnie od wieku dziecka w chwili szczepienia i zastosowanego schematu.

Pytania kliniczne

Jaka jest skuteczność 10-walentnej skoniugowanej szczepionki przeciwko pneumokokom (PHiD-CV10) u dzieci w wieku od 6 tygodni do 18 miesięcy? Czy skuteczność ta zależy od wieku dziecka, w którym rozpoczęto szczepienie, i od zastosowanego schematu?

Metodyka

badanie z randomizacją (randomizacja dotyczyła regionów, a nie poszczególnych pacjentów), podwójnie ślepa próba; analiza ITT

Lokalizacja

instytucje sprawujące opiekę nad zdrowymi dziećmi (żłobki/przedszkola) w 78 regionach Finlandii

Badani

Kryteria kwalifikujące: zdrowe dzieci w wieku od 6 tygodni do 18 miesięcy uczęszczające do żłobka/przedszkola.

Kryteria wykluczające: m.in. przeciwwskazania do szczepienia, wcześniejsze szczepienie którąkolwiek z badanych szczepionek.

Wyjściowo badane grupy nie różniły się znamiennie pod względem cech demograficznych i klinicznych (tab. 1.).

Interwencja

Regiony, w których prowadzono badanie, przydzielano losowo do jednej z 2 grup, w których stosowano odpowiednio:

• szczepionkę PHiD-CV10;
• szczepionkę przeciwko WZW typu B u dzieci <12. mż., a u dzieci ≥12. mż. szczepionkę przeciwko WZW typu A – grupa kontrolna.

W każdej grupie dzieci poddawano stratyfikacji zależnie od daty urodzenia i w zależności od wieku dziecka. Szczepionki stosowano według jednego z następujących schematów:

• dzieci w wieku <7 miesięcy (stanowiące populację objętą analizą zgodną z protokołem badania)
• schemat 3+1 (3 dawki szczepienia pierwotnego w odstępach co najmniej 4 tyg. oraz 1 dawka uzupełniająca co najmniej 4 mies. po ostatniej dawce, nie wcześniej niż w 11. mż.) lub schemat 2+1 (2 dawki szczepienia pierwotnego w odstępie co najmniej 8 tyg. oraz 1 dawka uzupełniająca co najmniej 4 mies. po ostatniej dawce, nie wcześniej niż w 11. mż.);
• dzieci w wieku 7–11 miesięcy – schemat 2+1 (2 dawki szczepienia pierwotnego w odstępie co najmniej 4 tyg. oraz 1 dawka uzupełniająca co najmniej 4 mies. po ostatniej dawce);
• dzieci w wieku 12–18 miesięcy – 2 dawki (w odstępie co najmniej 6 mies.).

Punkty końcowe lub oceniane zmienne

• główny: IChP wywołana przez którykolwiek spośród typów pneumokoka zawartych w szczepionce;
• dodatkowe: (1) potwierdzona IChP wywołana przez dowolny typ pneumokoka, (2) prawdopodobna IChP;
• inne: działania niepożądane.

Definicje i metody pomiaru:

• potwierdzona IChP – wyizolowanie S. pneumoniae z płynu ustrojowego jałowego w prawidłowych warunkach;
• prawdopodobna IChP – wykrycie DNA S. pneumoniae lub przeciwciał przeciwko S. pneumoniae;
• analizę prowadzono:
  – w grupie wszystkich dzieci, które otrzymały co najmniej 1 dawkę szczepienia (ITT);
  – w grupie dzieci, które pierwszą dawkę szczepienia otrzymały <7. miesiąca życia i od podania 1. dawki upłynęły co najmniej 2 tygodnie (analiza zgodna z protokołem).

Wyniki

Do badania zakwalifikowano 45 977 dzieci mieszkających w 78 regionach. W 52 regionach stosowano szczepionkę PHiD-CV10 (u 15 877 dzieci w schemacie 3+1 i u 14 865 w schemacie 2+1), a w 26 regionach – szczepionkę przeciwko WZW typu A (grupa kontrolna; u 7560 – schemat 3+1 i u 7675 – schemat 2+1).

Analizą zgodną z protokołem objęto 30 241 dzieci (odpowiednio: 10 227 i 9 960 w grupach PHiD-CV10 oraz 4 868 i 5 186 w grupach kontrolnych). Średni okres obserwacji wynosił 25 miesięcy (15–35) dla dzieci, które pierwszą dawkę szczepionki otrzymały <7. miesiąca życia, i 28 miesięcy (14–35) dla dzieci włączonych do badania >7. mż. (uzupełnianie szczepień).

Podczas trwania obserwacji rozpoznano 23 przypadki potwierdzonej IChP, w tym w 18 przypadkach wyizolowano typy pneumokoka znajdujące się w zakresie szczepionki (najczęściej typ 6B – 6 przypadków i typ 14 – 5 przypadków; tab. 2.).

W grupie szczepionej PHiD-CV10 rozpoznano tylko 2 przypadki potwierdzonej IChP; oba u dzieci szczepionych <7. miesiąca życia w schemacie 2+1 (jeden wywołany przez pneumokoka typu 7F, który obejmuje zakres szczepionki, drugi – typem 3).

W grupie, w której szczepienie rozpoczęto <7. miesiąca życia, skuteczność szczepionki PHiD-CV10 w zapobieganiu potwierdzonej IChP wywołanej przez typ pneumokoka uwzględniony w szczepionce wynosiła 100% dla schematu 3+1 i 92% dla schematu 2+1, a skuteczność szczepionki PHiD-CV10 w zapobieganiu potwierdzonej IChP wywołanej przez dowolny typ pneumokoka wynosiła 93% (tab. 3.).

W grupach włączonych do badania po 7. miesiącu życia skuteczność szczepionki PHiD-CV10 w zapobieganiu potwierdzonej IChP wywołanej przez dowolny typ pneumokoka wynosiła 100%. Nie obserwowano ciężkich działań niepożądanych związanych ze szczepieniem.

Wnioski

Skuteczność 10-walentnej skoniugowanej szczepionki przeciwko pneumokokom w profilaktyce inwazyjnej choroby pneumokokowej u dzieci jest duża bez względu na zastosowany u niemowląt schemat szczepienia (p. komentarz: Skuteczność skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom o rozszerzonym składzie antygenowym w profilaktyce inwazyjnej choroby pneumokokowej).