Opracowała Małgorzata Ściubisz
W holenderskim badaniu obserwacyjnym oceniono wpływ programu powszechnych szczepień dzieci przeciwko pneumokokom z użyciem PCV-10 na zapadalność na IChP, a także obraz kliniczny i przebieg zachorowań w populacji dzieci i dorosłych. W Holandii program powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom rozpoczęto w 2006 roku z użyciem PCV-7, którą w 2011 roku zastąpiono PCV-10. Realizację programu podzielono na trzy okresy: okres przed rozpoczęciem programu powszechnych szczepień (lata 2004–2006), okres prowadzenia programu z użyciem PCV-7 (lata 2009–2011) i okres prowadzenia programu szczepień z użyciem PCV-10 (lata 2016–2018). Dane do badania uzyskano z krajowego nadzoru epidemiologicznego nad IChP, a dane kliniczne o zachorowaniach pozyskano retrospektywnie z dokumentacji medycznej poszczególnych pacjentów.
W ciągu 16 lat w całej populacji holenderskiej zarejestrowano łącznie 8865 przypadków IChP. W porównaniu z okresem przed rozpoczęciem programu powszechnych szczepień, w okresie szczepień z użyciem PCV-10 zapadalność na IChP niezależnie od typu serologicznego pneumokoka w całej populacji nie zmieniła się istotnie (RR: 0,94 [95% CI: 0,87–1,02]). Natomiast w populacji dzieci w wieku <5 lat objętych programem powszechnych szczepień zapadalność na IChP niezależnie od typu serologicznego pneumokoka zmniejszyła się o 69% (19,82 vs 6,18/100 000; RR: 0,31 [95% CI: 0,20–0,48]), w populacji w wieku 18–49 lat o 31% (5,35 vs 3,67/100 000; RR: 0,69 [95% CI: 0,55–0,86]), a w populacji dorosłych w wieku ≥65 lat o 19% (62,72 vs 50,99/100 000; RR: 0,81 [95% CI: 0,74–0,90]). W okresie realizacji szczepień z użyciem PCV-10 zapadalność na IChP wywołaną przez serotypy szczepionkowe wspólne dla PCV-7 i PCV-10 zmniejszyła się o 90–100% we wszystkich grupach wiekowych, Odsetek zachorowań na IChP wywołaną przez trzy dodatkowe serotypy pneumokoka uwzględnione tylko w PCV-10 również zmniejszyła się we wszystkich grupach wiekowych, w tym o 91% w populacji dzieci w wieku <5 lat i o 72–76% w populacji dorosłych. W okresie realizacji programu z użyciem PCV-10 zapadalność na IChP wywołaną przez serotypy 3, 6A i 19A (pozaszczepionkowe) zwiększyła się o 44%, a w całym okresie objętym badaniem (lata 2004–2006 vs 2016–2018) o 97%, choć dotyczyło to populacji dorosłych, głównie w wieku 50–64 lat i ≥65 lat. W okresie realizacji programu szczepień z użyciem PCV-10 zapadalność na IChP wywołaną przez serotyp 19A w całej populacji nieznacznie zwiększyła się z 1,4 do 2/100 000, a wywołaną przez serotyp 3 z 0,9 do 1,4/100 000. W latach 2016–2018 serotyp 19 A i 3 były drugą i trzecią najczęstszą przyczyną IChP w całej populacji.
Wyniki serotypowania i przebieg kliniczny IChP znany był dla 7254 przypadków. Zaobserwowano, że po rozpoczęciu szczepień z użyciem PCV-10 częstość występowania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) zmniejszyła się o 23% (RR: 0,77 [95% CI: 0,61–0,96]), a największy korzystny efekt obserwowano w populacji dzieci w wieku <5 lat. Po zmianie PCV-7 na PCV-10 w całej populacji obserwowano dalsze, choć statystycznie nieistotne zmniejszenie zapadalności na ZOMR (RR: 0,91 [95% CI: 0,74–1,13]). Po rozpoczęciu programu powszechnych szczepień z użyciem PCV-10, w porównaniu z okresem stosowania PCV-7, istotnie zmniejszył się udział zapaleń płuc powikłanych ropniakiem opłucnej wywołanych przez serotypy szczepionkowe wśród wszystkich przypadków IChP, natomiast zwiększył się udział zapaleń płuc powikłanych ropniakiem opłucnej wywołanych przez serotypy pozaszczepionkowe, tj. 15A, 22F i 8. W okresie stosowania PCV-10, w porównaniu z okresem przed rozpoczęciem programu powszechnych szczepień, śmiertelność z powodu IChP w całej populacji zmniejszyła się o 27% (RR: 0,83 [95% CI: 0,65–0,94]), a obserwowany efekt był największy w populacji osób w wieku 50–64 lat i ≥65 lat. Po zmianie PCV-7 na PCV-10 nie obserwowano istotnych różnic w śmiertelności z powodu IChP.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że korzystny wpływ programu powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom na zapadalność na IChP wśród dzieci i osób starszych, a także na wskaźniki śmiertelności z powodu IChP w całej populacji, obserwowano przez cały okres jego realizacji. Zwrócili również uwagę na obserwowane zjawisko zastępowania serotypów, co może w przyszłości zmniejszyć efekt populacyjny programu szczepień.
