Opracowała Małgorzata Ściubisz
Biorcy przeszczepu narządu miąższowego, w porównaniu z populacją ogólną, obciążeni są większym ryzykiem ciężkiego przebiegu COVID-19, w tym zgonu z jej powodu. Udowodniono, że aktualnie dostępne szczepionki przeciwko COVID-19 skutecznie zapobiegają ciężkiej chorobie w populacji ogólnej, jednak pacjenci po zabiegu przeszczepienia przyjmują leki immunosupresyjne, które mogą upośledzać odpowiedź immunologiczną na szczepionkę i zmniejszyć jej skuteczność. W kilku badaniach obserwacyjnych wykazano, że odpowiedź immunologiczna i skuteczność 2 dawek szczepionki przeciwko COVID-19 u biorców przeszczepu może być mniejsza, brakuje jednak danych dotyczących skuteczności trzeciej dawki (dodatkowej) zalecanej w tej grupie pacjentów.
W badaniu kohortowym z retrospektywnym zbieraniem przeprowadzonym w prowincji Ontario w Kanadzie oceniono skuteczność rzeczywistą 1, 2 lub 3 dawek szczepienia przeciwko COVID-19 u biorców przeszczepu narządu miąższowego. Dane uzyskano z oficjalnych krajowych rejestrów.
Analiza objęto okres od 14 grudnia 2020 roku do listopada 2021 roku. Zgodnie z kanadyjskimi zaleceniami biorcom przeszczepu narządu miąższowego w kwietniu 2021 roku zalecono szczepienie przeciwko COVID-19 2 dawkami preparatu mRNA (Comirnaty lub Spikevax) lub wektorowego Vaxzevria. Osoby, które jako pierwszą dawkę otrzymały szczepionkę Vaxzevria, jako drugą mogły otrzymać preparat wektorowy lub mRNA (schemat heterologiczny). W maju 2021 roku odstąpiono od stosowania szczepionki Vaxzevria, a osobom, które jako pierwszą dawkę otrzymały szczepionkę wektorową, zalecono kontynuację szczepienia preparatem mRNA w ramach schematu heterologicznego (mieszanego). W sierpniu 2021 roku osobom po przeszczepieniu narządu miąższowego zalecono szczepienie dawką dodatkową (trzecią), które realizowano preparatem mRNA.
Populację badania utworzyło 12 842 biorców przeszczepu narządu miąższowego, głównie nerki (59%) i wątroby (23%), rzadziej serca (7%), trzustki (4%) lub przeszczepu wielonarządowego (0,8%), obciążonych przewlekłymi chorobami współistniejącymi (choroby serca [32%], nadciśnienie tętnicze [80%], cukrzyca [49%], choroby płuc [32%], choroby nowotworowe [17%]). Mediana wieku pacjentów wyniosła 57,7 lat, ponad połowę stanowili mężczyźni (62,2%). Co najmniej 1 dawkę szczepionki przeciwko COVID-19 otrzymało 87,3% osób, w tym 54,1% otrzymało 3 dawki, 31,3% otrzymało 2 dawki, a 1,8% tylko 1 dawkę. Pozostałe 12,7% osób było nieszczepione przeciwko COVID-19. Większość osób jako 1, 2 lub 3 dawkę otrzymała preparat mRNA. Mediana odstępu między zabiegiem przeszczepienia a szczepieniem przeciwko COVID-19 wynosiła 7 lat.
W okresie około 11 miesięcy obserwacji zakażenie SARS-CoV-2 (objawowe lub bezobjawowe) potwierdzono laboratoryjnie (metodą RT-PCR) u 488 (3,8%) biorców przeszczepu narządu miąższowego, w tym u ponad połowy (53%) COVID-19 miała ciężki przebieg wymagający hospitalizacji, a 17% pacjentów zmarło. Biorcy przeszczepu narządu miąższowego zaszczepieni przeciwko COVID-19, w porównaniu z nieszczepionymi, obciążeni byli znacznie mniejszym ryzykiem zakażenia SARS-CoV-2, a także zachorowania na COVID-19 wymagającą hospitalizacji lub zgonu z jej powodu (złożony punkt końcowy). W analizie skorygowanej o znane czynniki zakłócające wykazano, że 3 dawki szczepienia przeciwko COVID-19 zmniejszały ryzyko hospitalizacji i zgonu z powodu COVID-19 o 67% (95% CI: 11–87). Dwie dawki szczepienia zmniejszyły to ryzyko o 54% (95% CI: 23–73), natomiast 1 dawka jedynie o 38% (95% CI: 4–61). Skuteczność rzeczywista szczepienia w zapobieganiu zakażeniu SARS-CoV-2 wyniosła 72% (95% CI: 43–86) dla 3 dawek, 46% (95% CI: 21–63) dla 2 dawek oraz jedynie 31% (95% CI: 2–51) dla 1 dawki. W dodatkowej analizie oceniono skuteczność szczepienia u osób, które jako pierwszą lub drugą dawkę otrzymały szczepionkę Vaxzevria, ponieważ wyniki badan przeprowadzonych w populacji ogólnej sugerują, że skuteczność szczepionki wektorowej może być mniejsza niż preparatów mRNA. Nie stwierdzono jednak istotnej różnicy skuteczności, która w zapobieganiu hospitalizacji i zgonom z powodu COVID-19 wyniosła 66% (95% CI: 10–88) dla 3 dawek, 59% (95% CI: 29–76) dla 2 dawek i 41% (95% CI: 6–63) dla 1 dawki. Natomiast w zapobieganiu zakażeniu SARS-CoV-2 skuteczność szczepienia wyniosła 71% (95% CI: 41–86) dla 3 dawek, 49% (95% CI: 25–66) dla 2 dawek oraz 32% (95% CI: 3–53) dla 1 dawki.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że u biorców przeszczepu narządu miąższowego skuteczność podstawowego 2-dawkowego schematu szczepienia przeciwko COVID-19 może być mniejsza niż w populacji ogólnej. Podanie dodatkowej (trzeciej) dawki szczepienia zwiększa ochronę przed zachorowaniem na COVID-19 oraz jej ciężkimi powikłaniami.
