Opracowała Małgorzata Ściubisz
W czasopiśmie „The Lancet Oncology” opublikowano wyniki populacyjnego badania kliniczno-kontrolnego typu test-negative design, w którym oceniono skuteczność rzeczywistą szczepienia przeciwko COVID-19 u osób chorych na nowotwory. Badanie przeprowadzono w Wielkiej Brytanii w okresie dominacji wariantu Delta SARS-CoV-2, a dane uzyskano z oficjalnych krajowych rejestrów.
Wyjściową populację stanowiły osoby chore na nowotwory, u których w okresie od 8 grudnia 2020 roku do 15 października 2021 roku z powodu objawów zakażenia dróg oddechowych lub w ramach przygotowania do procedur medycznych wykonano badanie molekularne (PCR) w kierunku zakażenia SARS-CoV-2. Skuteczność szczepienia oszacowano porównując wskaźniki wyszczepialności wśród osób, u których potwierdzono COVID-19 (grupa przypadków) oraz osób, u których tę chorobę wykluczono (grupa kontrolna).
Ostatecznie w badaniu uwzględniono 377 194 osoby (50,3% kobiet) w wieku ≥18 lat (mediana: 69 lat) chore na nowotwory, z czego 42 882 osoby utworzyły grupę przypadków, a pozostałe 334 312 osób – grupę kontrolną. Ogółem wykazano, że u chorych na nowotwory 2 dawki szczepionki zmniejszały ryzyko zachorowania na COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie o 65,5% (95% CI: 65,1–65,9), a jej skuteczność była podobna niezależnie rodzaju nowotworu (nowotwór układu krwiotwórczego vs narządu miąższowego), czasu jakim minął od rozpoznania (≤12 mies. vs >12 mies.), rodzaju leczenia przeciwnowotworowego (systemowe vs radioterapia) i czasu jaki upłynął od leczenia (≤12 mies. vs >12 mies.). W analizie uwzględniającej typ nowotworu stwierdzono jednak, że skuteczność szczepienia była znacznie mniejsza u pacjentów chorych na białaczki (45,1% [95% CI: 42,5–47,6]), chłoniaki (44,1% [95% CI: 42,5–45,8]) oraz nowotwory jamy ustnej i gardła (46,8% [95% CI: 43,5–50,2]).
Natomiast wraz z upływem czasu od podania drugiej dawki skuteczność szczepienia przeciwko COVID-19 wyraźnie się zmniejszała i ujawniała różnice w poszczególnych podgrupach. Po upływie 3–6 miesięcy od podania drugiej dawki szczepienie zmniejszało ryzyko zachorowania na COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie o 47% (95% CI: 46,3–47,6). Skuteczność szczepienia była również mniejsza u osób, u których nowotwór rozpoznano w ciągu ostatnich 12 miesięcy (44,2% [95% CI: 42,2–46,1]) niż po upływie ponad roku (51,3% [95 CI: 50,6–51,9]), u chorych na nowotwory układu krwiotwórczego (27,4% [95% CI: 25,6–29,3]) niż narządów miąższowych (49,8% [95% CI: 49,1–50,5]), u chorych przyjmujących systemowe leczenie przeciwnowotworowe (36,6% [95% CI: 35,1–38]) niż bez takiego leczenia (51,1% [95% CI: 50,4–51,8]), a także u chorych poddanych radioterapii (36,6% [95% CI: 34,7–38,5]) niż bez takiego leczenia (48,8% [95% CI: 48,1–49,4]). Na skuteczność szczepienia miał również wpływ czas jaki upłynął od terapii. Szczepienie charakteryzowało się mniejszą skutecznością u chorych, u których od leczenia przeciwnowotworowego minęło ≤12 miesięcy niż >12 miesięcy i dla terapii systemowej wyniosła ona odpowiednio 35,4% (95% CI: 33,5–37,3) i 42,5% (95% CI: 40,4–44,6), a dla radioterapii odpowiednio 30% (95% CI: 26,2–33,7) i 48,1% (95% CI: 46,1–50,1). Po 3–6 miesiącach od podania drugiej dawki najmniejszą skuteczność szczepienia przeciwko COVID-19 ponownie stwierdzono u pacjentów chorych na białaczki (18,5% [95% CI: 13,9–23]), chłoniaki (12,8% [95% CI: 10,4–15,3]) oraz nowotwory jamy ustnej i gardła (18,5% [95% CI: 12,9–24,2]). Zaobserwowano również, że skuteczność szczepionki Vaxzevria była mniejsza niż Comirnaty – ogółem wyniosła 72,1% (95% CI: 71,6–72,7) vs 59% (95% CI: 58,5–59,6), po upływie 3–6 miesięcy od podania drugiej dawki odpowiednio 58,9% (95% CI: 58–59,9) vs 35,1% (395% CI: 4,1–36,1).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że u osób chorych na nowotwory szczepienie przeciwko COVID-19 w schemacie 2-dawowym zmniejszało ryzyko zachorowania na COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie, jednak jego skuteczność znacznie zmniejszała się wraz z upływem czasu od podania drugiej dawki i zależała od takich czynników jak rodzaj nowotworu, czasu jakim minął od rozpoznania i leczenia przeciwnowotworowego. Najmniejszą skuteczność szczepienia stwierdzono u chorych na białaczki, szpiczaki i nowotwory jamy ustanej gardła. Autorzy zwracają również uwagę, że aktualnie zmieniły się zalecenia dotyczące szczepienia chorych na nowotwory, którzy w ramach schematu podstawowego otrzymują 3 dawki szczepionki, a następnie dawkę przypominającą (czwartą), co może poprawić skuteczność również w tej grupie chorych. Aktualnie w Wielkiej Brytanii osobom z niedoborami odporności zaleca się również drugą dawkę przypominającą.
