Jakie objawy kliniczne występują u chorych na COVID-19?

Jak cytować: Rymer W., Wroczyńska A.: COVID-19 – co nowego. Med. Prakt., 2020; 5: 136–145

Skróty: ALT – aminotransferaza alaninowa, ARDS (acute respiratory distress syndrome) – zespół ostrej niewydolności oddechowej, AST – aminotransferaza asparaginianowa, CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – (amerykańskie) Centra Kontroli i Prewencji Chorób, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, ECMO (extracorporeal membrane oxygenation) – pozaustrojowa oksygenacja przezbłonowa, FDA ([U.S.] Food and Drug Administration) – (amerykańska) Agencja ds. Żywności i Leków, IL-6 – interleukina 6, LDH – dehydrogenaza mleczanowa, MERS (Middle East respiratory syndrome) – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej, MERS-CoV – koronawirus wywołujący MERS, MEWS (modified early warning score) – zmodyfikowana skala wczesnego ostrzegania, OIT – oddział intensywnej terapii, PEEP (positive end-expiratory pressure) – dodatnie ciśnienie końcowowydechowe, RT-PCR (reverse transcription–polymerase chain reaction) – reakcja odwrotnej transkrypcji i reakcja łańcuchowa polimerazy, RTG – radiogram, SARS-CoV-2 – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2, SpO₂ – wysycenie tlenem hemoglobiny krwi tętniczej mierzone pulsoksymetrem, TK – tomografia komputerowa, USG – ultrasonografia

Jakie objawy kliniczne występują u chorych na COVID-19?

Na podstawie danych płynących z Azji do najczęściej występujących objawów COVID-19 zaliczono: gorączkę, kaszel (suchy lub produktywny), duszność, ból mięśni, ból stawów, ból głowy, biegunkę, nieżyt nosa i ból gardła.^1-3 Coraz częściej zwraca się uwagę również na inne objawy stwierdzane u chorych na COVID-19. W poprzednim numerze „Medycyny Praktycznej” wspominaliśmy o występowaniu zaburzeń węchu i smaku – zostały one dodane przez Centers for Disease Control and Prevention (CDC) do listy objawów COVID-19.⁴ Lechien i wsp. przeprowadzili wieloośrodkowe międzynarodowe badanie europejskie, do którego włączono 417 chorych na COVID-19 o przebiegu łagodnym i umiarkowanym (93,3% badanej populacji stanowili Europejczycy, 63% kobiety, średnia wieku wynosiła 39,9 ±11,4 lat). W czasie trwania badania tylko u 34,5% chorych stwierdzono ogólne objawy ostrego zakażenia wirusowego (gorączka, osłabienie, kaszel, ból głowy, nudności i wymioty, ból brzucha, biegunka, ból mięśni i stawów, utrata łaknienia). Z kolei 85,6% chorych (n = 357) zgłaszało zaburzenia węchu, a 79,6% spośród nich – jego całkowitą utratę. Omamy węchowe (fantosmia) zgłaszało 12,6% badanych, a odczuwanie innych zapachów niż rzeczywiste (parosmię) – 32,4%. Zaburzenia węchu pojawiały się przed objawami ogólnymi, równocześnie z nimi albo po ich wystąpieniu (odpowiednio w 11,8%, 22,8% i 65,4% przypadków). U 67,8% chorych z anosmią węch powracał w ciągu pierwszych 8 dni po ustąpieniu choroby. Zaburzenia smaku zgłosiło 88,8% chorych. U 72,8% badanych zaburzenia węchu i/lub smaku miały charakter stały, u 23,4% zmieniały się w czasie. Nie stwierdzono związku między chorobami współistniejącymi a występowaniem zaburzeń węchu lub smaku ani między zaburzeniami węchu a nieżytem błony śluzowej nosa lub niedrożnością nosa. Stwierdzono natomiast korelację między gorączką a zanikiem węchu. Kobiety zgłaszały zaburzenia węchu i smaku częściej niż mężczyźni.⁵ Choć w przebiegu wielu zakażeń wirusowych występują zaburzenia węchu i smaku związane z nieżytem nosa (m.in. w przeziębieniu spowodowanym przez koronawirusy), Lechien i wsp. sugerują, że za zaburzenia węchu i smaku w COVID-19 odpowiada inny patomechanizm. Coraz częściej opisuje się także inne, poza zaburzeniami węchu i smaku, objawy neurologiczne u chorych z zakażeniem SARS-CoV-2. Mao i wsp. analizowali występowanie objawów neurologicznych u 214 dorosłych chorych na COVID-19 hospitalizowanych w Wuhanie. U 36,4% stwierdzono objawy zaburzeń ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego. Do najczęstszych należały zawroty głowy (u 16,8%) i ból głowy (u 13,1%).
Zaburzenia smaku i węchu wystąpiły odpowiednio u 5,6% oraz 5,1%. U chorych z ciężkim przebiegiem COVID-19 częściej obserwowano zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego, na przykład ostre incydenty naczyniomózgowe (5,7% vs 0,8% u chorych z łagodnym przebiegiem zakażenia SARS-CoV-2) oraz zaburzenia świadomości (14,8% vs 2,4%). Większość zaburzeń neurologicznych obserwowano we wczesnej fazie choroby, a u niektórych chorych były one jedynymi zgłaszanymi dolegliwościami, tj. nie występowały inne objawy COVID-19, takie jak gorączka, kaszel czy biegunka.⁶