Czy azytromycyna jest skuteczna w leczeniu chorych na COVID-19?

03.07.2020
dr n. med. Agnieszka Wroczyńska
Klinika Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych, Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

Jak cytować: Jak cytować: Stopyra L., Olszanecki R., Szczepanek M., Kuchar E., Mrukowicz J., Lewandowska M., Wroczyńska A.: COVID-19 – wybrane zagadnienia. Lek. Rodz., 2020; 3: 95-110

Czy azytromycyna jest skuteczna w leczeniu chorych na COVID-19?

Nadzieję na skuteczność azytromycyny w leczeniu COVID-19 rozbudziła w marcu publikacja badaczy z Francji1, dotycząca oceny leczenia skojarzonego hydroksychlorochiną z azytromycyną. Oczekiwania wobec tego leku podniósł komentarz współautora publikacji, profesora Didiera Raoulta, który ogłosił „spektakularne zmniejszenie liczby dodatnich przypadków” jeszcze przed oficjalną publikacją wyników badania, a temperatura dyskusji wzrosła po opublikowaniu przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda Trumpa entuzjastycznego wpisu na Twitterze, w którym określił terapię tymi lekami jako „największy przełom” w historii medycyny.

Azytromycyna, poza działaniem przeciwbakteryjnym, wykazuje efekty immunomodulujące oraz przeciwzapalne, co wskazywano jako przesłankę do prób zastosowania jej u chorych na COVID-19. Jak dotąd nie opublikowano jednak przekonujących dowodów potwierdzających skuteczność azytromycyny w tym wskazaniu.

Szeroko komentowane francuskie badanie obarczone jest wieloma błędami metodologicznymi: objęło bardzo małą grupę pacjentów (zakwalifikowano do niego 42 chorych, a azytromycynę otrzymało tylko 6 z nich), nie przeprowadzono randomizacji, a o przydziale do poszczególnych grup decydowali arbitralnie lekarze na podstawie niejednolitych, subiektywnych ocen.

Badacze nie podali żadnych dodatkowych danych o efektach klinicznych ocenianej terapii, a kryterium wirusologiczne (eliminacja zakażenia) to zastępczy punkt końcowy, który nie świadczy automatycznie o ustąpieniu objawów klinicznych i braku powikłań.2,3 Warto także zwrócić uwagę, że autorzy ostatecznie zakwalifikowali do analizy tylko 36 z 42 chorych, a wykluczyli z niej 6 pacjentów poddanych leczeniu w grupach eksperymentalnych (23%), którzy nie ukończyli badania: 3 wymagało leczenia na oddziale intensywnej terapii, 1 zmarł, a 2 przerwało leczenie przed zakończeniem obserwacji. Wszystkie te zastrzeżenia sprawiają, że trudno traktować wyniki badania jako wiarygodną podstawę do stosowania azytromycyny w terapii skojarzonej u chorych na COVID-19.

Opublikowane później wyniki kolejnych badań dotyczących skuteczności azytromycyny w leczeniu COVID-19 nie przyniosły przełomu. Molina i wsp. przedstawili opis serii 11 przypadków dorosłych pacjentów z COVID-19, którzy otrzymywali hydroksychlorochinę z azytromycyną. W tym małym badaniu nie obserwowano szybkiej eliminacji zakażenia SARS-CoV-2 (odsetek osób zakażonych w 5. i 6. dniu leczenia wyniósł 80%) ani istotnych korzyści w przebiegu klinicznym u przyjmujących azytromycynę z hydroksychlorochiną.4 Z kolei interpretację badania retrospektywnego, przeprowadzonego przez zespół Gautreta i wsp., oceniającego skuteczność hydroksychlorochiny z azytromycyną u 80 dorosłych chorych na COVID-19 utrudnia metodologia: badanie przeprowadzono metodą otwartą, bez grupy kontrolnej i randomizacji. Do analizy włączono niemal wyłącznie chorych, u których ryzyko progresji COVID-19 wyjściowo można było ocenić jako małe, w tym 4 osoby z bezobjawowym zakażeniem SARS-CoV-2. Wyniki kontrolnych badań wymazu z jamy nosowo-gardłowej, począwszy od 3. dnia leczenia, dostępne były tylko u części pacjentów, w 6. dniu leczenia analizie poddano wynik uzyskany u 60 spośród 80 chorych z grupy badanej.5

W opublikowanym, retrospektywnym, wieloośrodkowym badaniu kohortowym ze Stanów Zjednoczonych, obejmującym 1438 pacjentów 25 szpitali stanu Nowy Jork, przeprowadzono z kolei analizę związku pomiędzy stosowaniem hydroksychlorochiny i azytromycyny w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym oraz nieprzyjmowaniem żadnego z nich a przebiegiem klinicznym COVID-19 u osób hospitalizowanych z powodu tej choroby. Nie stwierdzono istotnej różnicy w śmiertelności chorych otrzymujących analizowane leczenie w porównaniu z pacjentami, którzy nie otrzymywali żadnego z leków. Zastosowanie hydroksychlorochiny z azytromycyną wiązało się natomiast ze zwiększonym ryzykiem zatrzymania krążenia, czego nie obserwowano, gdy stosowano te leki w monoterapii.6

strona 1 z 2
Zobacz także
Wybrane treści dla pacjenta
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce Covid - aktualne dane

COVID-19 - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19)?
Zadaj pytanie ekspertowi!