Autorzy pragną zwrócić uwagę, że aktualna sytuacja epidemiczna niesie również znaczące ryzyko zakażenia SARS-CoV-2 personelu medycznego każdego szczebla. Dowiodły tego doświadczenia systemów ochrony zdrowia w takich krajach, jak: Włochy, Hiszpania czy Wielka Brytania.32 W piśmiennictwie pojawiły się również doniesienia na temat potencjalnego ryzyka rozsiewu wirusa w formie aerozolu generowanego przez elektronarzędzia podczas operacji laparoskopowych. Zagrożenie zarówno dla pacjenta, jak i personelu medycznego może być na tyle istotne, że skłania do wysunięcia zalecenia ograniczenia zabiegów tego typu lub wprowadzenia daleko idących środków zapobiegawczych.33,34 W wielu przypadkach konsekwencje zarówno zdrowotne, jak i prawne wynikające z zaniechania przestrzegania zasad bezpieczeństwa infekcji COVID-19 mogą być znacznie poważniejsze niż zaniechanie lub odłożenie zabiegu. W dalszym ciągu nie dysponujemy wystarczającą ilością danych dotyczących rozprzestrzeniania się wirusa z moczem. Dlatego wydaje się, że standardowe zasady aseptyki, antyseptyki i higieny sali operacyjnej endoskopowej stanowią optymalne zabezpieczenie zarówno dla personelu medycznego, jak i dla pacjenta. Ze względów bezpieczeństwa zabiegi przezcewkowe powinny jednak zostać ograniczone do tych z grupy procedur wykonywanych ze wskazań życiowych lub pilnych z powodów onkologicznych. W związku z potwierdzoną obecnością SARS-COV-2 w kale pacjentów zarażonych pojawiły się doniesienia sugerujące potencjalne ryzyko transmisji wirusa w trakcie zabiegów chirurgicznych.35 Dlatego kwalifikacja chorych do operacji połączonych z otwarciem światła przewodu pokarmowego, szczególnie w technice laparoskopowej, powinna być bardzo rozważna i ostrożna. Brak jest jednoznacznych danych pozwalających na stworzenie wytycznych w zakresie ograniczenia lub zaprzestania wykonywania biopsji przezodbytniczych stercza. Zdaniem autorów u podstaw decyzji w tym względzie powinna leżeć indywidualna ocena ryzyka dokonana przez lekarza urologa. Polskie Towarzystwo Urologiczne przedstawia zbiorczo (tab. 2) propozycje zabiegów priorytetowych w okresie zwiększonego ryzyka infekcji COVID-19 metodą triażu (systemu segregacji medycznej dostosowanego do pandemii SARS-CoV-2).
| Tab. 2. Propozycja „triażu urologicznego” w okresie zwiększonego ryzyka infekcji COVID -19 | |||
|---|---|---|---|
| Kategoria A | Kategoria B | Kategoria C | Kategoria D |
| • Skręt jądra | • Cystektomia w rakach wysokiego ryzyka progresji (w przypadkach nowo rozpoznanych wskazane wdrożenie chemioterapii neoadiuwantowej) | • Kamica dróg moczowych odbarczona wcześniej PCN lub DJ | • ESWL kamicy nerkowej • PCNL • URS diagnostyczny z powodów nienowotworowych |
| • Odbarczenie zablokowanej nerki z ryzykiem rozwinięcia ogólnoustrojowego zakażenia (preferowane zabiegi odraczające w czasie zasadnicze postępowanie lecznicze, tzn. nefrostomię, DJ) | • Nefrektomia w przypadku guzów ≥cT2, częściowe wycięcie nerki w przypadku guzów cT1b | • NSS z powodu guzów cT1a (z wyjątkiem guzów jedynej nerki) • Nefroureterektomia w rakach TCC niskiego ryzyka, jeśli leczenie miejscowe, oszczędzające jest możliwe | • Nefrektomia z powodów nienowotworowych |
| • Zaopatrzenie ostrych stanów ropnych i zapalnych (choroba Fourniera, ropień jądra, nerki) | • Nefroureterektomia w rakach TCC wysokiego ryzyka progresji, prostatektomia radykalna z powodu raka wysokiego ryzyka | • Prostatektomia radykalna z powodu pośredniego ryzyka (w wybranych przypadkach do rozważenia zmiana kwalifikacji na radioterapię) | • Prostatektomia radykalna z powodu raka niskiego ryzyka (w wybranych przypadkach do rozważenia zmiana kwalifikacji na radioterapię) |
| • Zabiegowe zaopatrzenie urazów układu moczowo-płciowego, których odroczenie może spowodować zagrożenie życia | • Penektomia w raku prącia | • Limfadenektomia w raku prącia | • TURP i inne zabiegi z powodu BPH |
| • Zabiegi hamujące krwawienia zagrażające życiu pacjenta (TURB, cystektomia sanitarna, nefrektomia wymuszona krwawieniem z guza) | • TURB lub reTURB raków wysokiego ryzyka | • TURB lub reTURB raków niskiego ryzyka | • Zabiegi z zakresu andrologii, urologii czynnościowej i rekonstrukcyjnej (w obrębie dolnych i górnych dróg moczowych) |
| • Biopsja formalna stercza | • Biopsja randomowa lub celowana stercza (preferowana technika przezkroczowa) | • Badania urodynamiczne | |
| • Orchiektomia z powodu guza jądra, limfadenektomia w raku jądra | • Cystoskopia kontrolna u chorych po zabiegach TURB z powodu TCC pTa HG | • Cystoskopia kontrolna u chorych po zabiegach TURB z powodu TCC pTa/1 LG (zmiana obserwacji na usg) | |
|
Kategoria A – zabiegi o najwyższym priorytecie wykonania, bez możliwości odroczenia – ostre stany urologiczne Kategoria B – zabiegi, których odroczenie może spowodować poważny uszczerbek na zdrowiu, z zagrożeniem życia włącznie Kategoria C – zabiegi, których odroczenie w czasie nie niesie istotnego ryzyka progresji choroby bądź bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia Kategoria D – zabiegi, które mogą być odroczone bez szkody dla chorego UWAGA: Sugerowany czas odroczenia zabiegów będzie wynikał z przebiegu epidemii, możliwości ośrodka w wykonywaniu zabiegów poprzednio odwołanych, dostępu do OIOM, zaopatrzeniu w preparaty krwi oraz dostępności kadry medycznej. Należy również zakładać, że w przyszłości konieczne będzie wprowadzenie dodatkowych procedur zabezpieczających pacjentów i personel pod postacią obowiązku wykonania testu lub szczepienia (przy jego dostępności). Może to znacząco wydłużyć czas odroczenia zabiegów w grupach D i C. | |||
Piśmiennictwo:
1. Guan W, Ni Z, Hu Y, et al.: Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China. N Engl J Med 2020, doi: 10.1056/nejmoa20020322. Liang W, Guan W, Chen R, et al.: Cancer patients in SARS-CoV-2 infection: a nationwide analysis in China. Lancet Oncol 2020; 21(3): 335–337, doi: 10.1016/ s1470-2045(20)30096-6
3. American College of Surgeons. COVID-19: Recommendations for Management of Elective Surgical Procedures 2020. https://www.facs.org/about-acs/covid-19/ information-for72surgeons (accessed March 14, 2020).
4. Chan MC, Yeo S, Lee Y: Stepping Forward: Urologists’ Efforts During the COVID-19 Outbreak in Singapore. European Urology 2020. In Press.
5. Mmeje CO, Benson CR, Nogueras-González GM, Jayaratna IS, Gao J, Siefker-Radtke AO, et al.: Determining the optimal time for radical cystectomy after neoadjuvant chemotherapy. BJU Int 2018; 122: 89–98. https://doi.org/10.1111/bju.14211
6. Boeri L, Soligo M, Frank I, Boorjian SA, Thompson RH, Tollefson M, Quevedo FJ, Cheville JC, Karnes RJ: Delaying Radical Cystectomy After Neoadjuvant Chemotherapy for Muscle80 invasive Bladder Cancer is Associated with Adverse Survival Outcomes. Eur Urol Oncol 2019 Jul; 2(4): 390–396.
7. Gore JL, Lai J, Setodji CM, Litwin MS, Saigal CS: Urologic Diseases in America Project. Mortality increases when radical cystectomy is delayed more than 12 weeks: results from a Surveillance, Epidemiology, and End Results-Medicare analysis. Cancer 2009; 15: 988–996. https://doi.org/10.1002/cncr.24052
8. Semerjian A, Milbar N, Kates M, Gorin MA, Patel HD, Chalfin HJ, et al.: Hospital Charges and Length of Stay Following Radical Cystectomy in the Enhanced Recovery After Surgery Era. Urology 2018; 111: 86–91. https://doi.org/10.1016/j.urology.2017.09.010
9. Llorente C, Guijarro A, Hernández V, Fernández-Conejo G, Passas J, Aguilar L, et al.: Outcomes of an enhanced recovery after radical cystectomy program in a prospective multicenter study: compliance and key components for success. World J Urol 2020. https://doi.org/10.1007/s00345-020-03132-z
10. Zehnder P, Thalmann GN: Timing and outcomes for radical cystectomy in nonmuscle invasive bladder cancer. Curr Opin Urol 2013; 23: 423–428. https://doi.org/10.1097/ MOU.0b013e328363e46f
11. Bourgade V, Drouin SJ, Yates DR, Parra J, Bitker M-O, Cussenot O, et al.: Impact of the length of time between diagnosis and surgical removal of urologic neoplasms on survival. World J Urol 2014; 32: 475–479. https://doi.org/10.1007/s00345-013-1045-z
12. Huyghe E, Muller A, Mieusset R, Bujan L, Bachaud J-M, Chevreau C, et al.: Impact of diagnostic delay in testis cancer: results of a large population-based study. Eur Urol 2007; 52: 1710–1716. https://doi.org/10.1016/j.eururo.2007.06.003
13. Radadia KD, Farber NJ, Tabakin AL, Wang W, Patel HV, Polotti CF, et al.: Effect of alvimopan on gastrointestinal recovery and length of hospital stay after retroperitoneal lymph node dissection for testicular cancer. J Clin Urol 2019; 12: 122–128. https://doi.org/10.1177/2051415818788240
14. Klaassen Z, Hamilton RJ: The Role of Robotic Retroperitoneal Lymph Node Dissection for Testis Cancer. Urol Clin North Am 2019; 46: 409–417. https://doi.org/10.1016/j. ucl.2019.04.009
15. Froehner M, Heberling U, Zastrow S, Toma M, Wirth MP. Growth of a Level III Vena Cava Tumor Thrombus Within 1 Month. Urology 2016; 90: e1–2. https://doi. org/10.1016/j.urology.2015.12.043
16. Lorentz CA, Leung AK, DeRosa AB, Perez SD, Johnson TV, Sweeney JF, et al.: Predicting Length of Stay Following Radical Nephrectomy Using the 113 National Surgical Quality Improvement Program Database. J Urol 2015; 194: 923–928. https://doi. org/10.1016/j.juro.2015.04.112
17. Murphy C, Abaza R: Complex robotic nephrectomy and inferior vena cava tumor thrombectomy: an evolving landscape. Curr Opin Urol 2020; 30: 83–89. https://doi. org/10.1097/MOU.0000000000000690
18. Choi JE, You JH, Kim DK, Rha KH, Lee SH: Comparison of perioperative outcomes between robotic and laparoscopic partial nephrectomy: a systematic review and meta-analysis. Eur Urol 2015; 67: 891–901. https://doi.org/10.1016/ j.eururo.2014.12.028
19. Fossati N, Rossi MS, Cucchiara V, Gandaglia G, Dell’Oglio P, Moschini M, et al.: Evaluating the effect of time from prostate cancer diagnosis to radical prostatectomy on cancer control: Can surgery be postponed safely? Urol Oncol 2017; 35: 150. e9–150.e15. https://doi.org/10.1016/j.urolonc.2016.11.010
20. Park B, Choo SH, Jeon HG, Jeong BC, Seo SI, Jeon SS, et al.: Interval from prostate biopsy to radical prostatectomy does not affect immediate operative outcomes for open or minimally invasive approach. J Korean Med Sci 2014; 29: 1688–1693. https://doi.org/10.3346/jkms.2014.29.12.1688
21. Loeb S, Folkvaljon Y, Robinson D, Makarov DV, Bratt O, Garmo H, et al.: Immediate versus delayed prostatectomy: Nationwide population-based study. Scand J Urol 2016; 50: 246–254. https://doi.org/10.3109/21681805.2016.1166153
22. Strother MC, Michel KF, Xia L, McWilliams K, Guzzo TJ, Lee DJ, et al.: Prolonged Length of Stay After Robotic Prostatectomy: Causes and Risk Factors. Ann Surg Oncol 2020. https://doi.org/10.1245/s10434-020-08266-3
23. Waldert M, Karakiewicz PI, Raman JD, Remzi M, Isbarn H, Lotan Y, et al.: A delay in radical nephroureterectomy can lead to upstaging. BJU Int 2010; 105: 812–817. https://doi.org/10.1111/j.1464-410X.2009.08821.x
24. Hanna L, Chung V, Ali A, Ritchie R, Rogers A, Sullivan M, et al.: Ureteroscopy in the diagnosis of upper tract transitional cell cancer: a 10-year experience providing outcome data for informed consent. Urologia 2017, Jun 7. https://doi.org/10.5301/ uj.5000241
25. De Groote R, Decaestecker K, Larcher A, Buelens S, De Bleser E, D’Hondt F, et al.: Robot143 assisted nephroureterectomy for upper tract urothelial carcinoma: results from three high144 volume robotic surgery institutions. J Robot Surg 2020; 14: 211–219. https://doi.org/10.1007/s11701-019-00965-8
26. Baudin E: Endocrine Tumor Board of Gustave Roussy. Adrenocortical carcinoma. Endocrinol Metab Clin North Am 2015; 44: 411–34. https://doi.org/10.1016/j. ecl.2015.03.001
27. Chen Y, Scholten A, Chomsky-Higgins K, Nwaogu I, Gosnell JE, Seib C, et al.: Risk Factors Associated With Perioperative Complications and Prolonged Length of Stay After Laparoscopic Adrenalectomy. JAMA Surg 2018; 153: 1036–1041. https://doi.org/10.1001/jamasurg.2018.2648
28. Nourparvar P, Leung A, Shrewsberry AB, Weiss AD, Patil D, Atallah H, et al.: Safety and Efficacy of Ureteral Stent Placement at the Bedside Using Local Anesthesia. J Urol 2016; 195: 1886–1890. https://doi.org/10.1016/j.juro.2015.11.083
29. Polat H, Yücel MÖ, Utangaç MM, Benlioglu C, Gök A, Çift A, et al.: Management of Forgotten Ureteral Stents: Relationship Between Indwelling Time and Required Treatment Approaches. Balkan Med J 2017; 34: 301–307. https://doi.org/10.4274/ balkanmedj.2015.1562
30. Heidar NA, Labban M, Misrai V, Mailhac A, Tamim H, El-Hajj A: 158 Laser enucleation of the prostate versus transurethral resection of the prostate: perioperative outcomes from the ACS NSQIP database. World J Urol 2020. https://doi.org/10.1007/ s00345-020-03100-7
31. McAdams-DeMarco MA, King EA, Luo X, Haugen C, DiBrito S, Shaffer A, et al.: Frailty, Length of Stay, and Mortality in Kidney Transplant Recipients: A National Registry Prospective Cohort Study. Ann Surg 2017; 266: 1084–1090. https://doi.org/10.1097/ SLA.0000000000002025
32. Mottrie A: ERUS (EAU Robotic Urology Section) guidelines during COVID-19 emergency, EAU 2020.
33. Zheng MH, Boni L, Fingerhut A: Minimally invasive surgery and the novel coronavirus outbreak: lessons learned in China and Italy. Ann Surg 2020 (In Press).
34. Li C-I, Pai J-Y, Chen C-H: Characterization of smoke generated during the use of surgical knife in laparotomy surgeries. J Air Waste Manag Assoc 2020; 70(3): 324– 3 32. doi:10.1080/10962247.2020.1717675 16
35. Yeo C, Kaushal S, Yeo D: Enteric involvement of coronaviruses: is faecal-oral transmission of SARS-CoV-2 possible? Lancet Gastroenterol Hepatol 2020; 5(4): 335–337. doi:10.1016/S2468-1253(20)30048-0
