Komentarz do zaleceń PTEiLChZ z 23 lutego 2022 roku dotyczących postępowania w zakażeniach SARS-CoV-2.
Cz. 2. Diagnostyka - strona 2

Choć tym razem w zaleceniach nie uwzględniono wskazań do wykonywania testów serologicznych w badaniach populacyjnych, to jednak znajdują w nich zastosowanie. Ogólnopolskie badanie seroepidemiologiczne OBSER-CO oceniające rozpowszechnienie przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 wśród Polaków jest prowadzone przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. III tura badania trwała od 16 listopada do 19 grudnia 2021 roku i objęła 21 000 osób, z którymi przeprowadzono wywiady telefoniczne. U 6802 osób w wieku 20–92 lat wykonano badania krwi. Swoiste przeciwciała anty-SARS-CoV-2 stwierdzono u 99,3% osób deklarujących przyjęcie 3 dawek szczepionki, u 95,1% osób zaszczepionych 2 dawkami oraz tylko u 45,7% osób niezaszczepionych.¹² Obecnie (w chwili publikacji niniejszego artykułu) odsetek osób z serologicznymi markerami zakażenia SARS-CoV-2 wśród niezaszczepionych jest zapewne większy w związku z kolejną falą epidemii, jednak na wyniki trzeba będzie poczekać do czasu przeprowadzenia i opublikowania wyników IV tury badania OBSER-CO.

Testy IGRA. Nowością w zaleceniach PTEiLChZ jest omówienie zastosowania testów oceniających odpowiedź komórkową na zakażenie SARS-CoV-2 (testy IGRA, testy T-SPOT), które pojawiły się na rynku w 2021 roku. Testy te wykrywają swoiste limfocyty T produkujące interferon γ po pobudzeniu antygenem (w diagnostyce SARS-CoV-2 do pobudzenia limfocytów wykorzystuje się antygeny wirusowe – S w przypadku IGRA, S i N w przypadku T-SPOT).¹³ W zależności od rodzaju testu badanie wykonuje się z pełnej krwi lub po wcześniejszym wyizolowaniu z niej komórek jednojądrzastych.

Testy IGRA i T-SPOT wykorzystuje się w diagnostyce gruźlicy, a coraz częściej także w diagnostyce odpowiedzi na zakażenie CMV u osób po przeszczepieniu narządu litego lub komórek krwiotwórczych.¹⁴ Nie znalazły jednak szerokiego zastosowania w diagnostyce innych zakażeń z kilku powodów: po pierwsze – do badania należy wykorzystać żywe komórki, a to oznacza, że test powinno się wykonać wkrótce po pobraniu krwi (jej przechowywanie i mrożenie może istotnie wpłynąć na wynik); po drugie – badanie powinien przeprowadzać wykwalifikowany personel pracujący w odpowiednio wyposażonych laboratoriach; po trzecie – badania te nie znajdują zastosowania w rozpoznawaniu zakażeń ostrych. Testy te wykrywają swoiste limfocyty T, których nie ma jeszcze na samym początku zakażenia (nie dotyczy to osób wcześniej zaszczepionych), za to pozostają w organizmie pomimo ustąpienia zakażenia. Z tego powodu nie przydadzą się do diagnostyki toczącego się zakażenia SARS-CoV-2. Dostarczają podobnej informacji jak testy serologiczne, tyle że zamiast oceny odpowiedzi humoralnej wskazują na odpowiedź komórkową. Co ważne, można je wykorzystać do potwierdzenia kontaktu z antygenem również u osób immunokompetentnych, u których doszło już do zaniku swoistych przeciwciał, gdy wyniki badań serologicznych ponownie staną się ujemne mimo przebycia zakażenia lub szczepienia. Badania prowadzone wśród ozdrowieńców z epidemii SARS w 2003 roku wykazały, że swoiste przeciwciała zanikły w ciągu kilku lat od zachorowania, natomiast swoiste limfocyty T utrzymały się przez co najmniej 17 lat.¹⁵

Eksperci PTEiLChZ nie zalecają wykonywania testów oceniających odpowiedź komórkową, zwracają natomiast uwagę na to, że mogą one znaleźć zastosowanie u osób z zaburzeniami odporności humoralnej, które nie wytwarzają przeciwciał. Będą to m.in. chorzy ze zmiennym pospolitym niedoborem odporności lub inną agammaglobulinemią, a także chorzy leczeni rytuksymabem. U takich pacjentów testy serologiczne dają wynik ujemny pomimo kontaktu z antygenem. Oznaczenie swoistych przeciwciał może dać również wynik fałszywie dodatni u osób, które nie miały wcześniej kontaktu z antygenami wirusa, ale otrzymały preparat immunoglobulin zawierający swoiste przeciwciała anty-SARS. Zatem testy wykrywające swoiste limfocyty T mogą znaleźć zastosowanie u osób z zaburzeniami odporności humoralnej w sytuacjach, w których u osób immunokompetentnych wykonuje się badania serologiczne.

Polecamy obejrzenie instrukcji wykonania samodzielnie szybkiego testu antygenowego COVID-19 dostępnego w internetowym sklepie MP.PL.