Podczas spotkania Amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP) w dniu 30 sierpnia 2021 roku przedstawiono nowe dane dotyczące występowania zapalenia mięśnia sercowego i/lub osierdzia w okresie po szczepieniu przeciwko COVID-19 preparatami mRNA (Comirnaty [Pfizer/BioNTech] lub Spikevax [Moderna]).
Epidemiologia tych zdarzeń była podobna to opisywanej w poprzednim raporcie obejmującym dane do 11 czerwca br. (p. Med. Prakt. Szczep. 2021: 2; 22–26 oraz Med. Prakt. Pediatr. 2021: 4; 55–60 – przyp. red.). Zaproponowano również kryteria rozpoznania prawdopodobnego lub potwierdzonego przypadku zapalenia mięśnia sercowego i/lub osierdzia (tab. 1.).
| Tabela 1. Definicje przypadku prawdopodobnego lub potwierdzonego zapalenia mięśnia sercowego i/lub osierdzia | ||
|---|---|---|
| Choroba | Definicja | |
| Przypadek prawdopodobny | Przypadek potwierdzony | |
| ostre zapalenie mięśnia sercowego | ≥1 z poniższych objawów (pojawienie się lub nasilenie)a: – ból, uczcie ucisku lub dyskomfortu w klatce piersiowej – duszność, trudności w oddychaniu lub ból podczas oddychania – uczucie kołatania serca – omdlenie LUB u niemowląt i dzieci w wieku <12 lat ≥2 z poniższych objawów (pojawienie się lub nasilenie): – rozdrażnienie, niepokój – wymioty – zmniejszone łaknienie, niechęć do jedzenia – tachypnoë – senność ORAZ ≥1 z następujących kryteriów laboratoryjnych: – stężenie troponin sercowych (jakiegokolwiek typu) powyżej górnej granicy normy – nieprawidłowy wynik EKG lub monitorowania rytmu serca wskazujący na zapalenie mięśnia sercowegoc – nieprawidłowa czynność serca lub zaburzenia ruchomości ściany serca w badaniu echokardiograficznym – wynik RM serca wskazujący dla zapalenie mięśnia sercowegod ORAZ – brak innej przyczyny obserwowanych objawów i wyników badań |
≥1 z poniższych objawów (pojawienie się lub nasilenie)a: – ból, uczcie ucisku lub dyskomfortu w klatce piersiowej – duszność, trudności w oddychaniu lub ból podczas oddychania – uczucie kołatania serca – omdlenie LUB u niemowląt i dzieci w wieku <12 lat ≥2 z poniższych objawów (pojawienie się lub nasilenie): – rozdrażnienie, niepokój – wymioty – zmniejszone łaknienie, niechęć do jedzenia – tachypnoë – senność ORAZ ≥1 z następujących kryteriów: – zapalenie mięśnia sercowego potwierdzone badaniem histologicznymb – wynik RM serca wskazujący na zapalenie mięśnia sercowegod przy jednoczesnym stężeniu troponin sercowych (jakiegokolwiek typu) powyżej górnej granicy normy ORAZ – brak innej przyczyny obserwowanych objawów i wyników badań |
| ostre zapalenie osierdziae | ≥2 z poniższych objawów klinicznych: – ostry ból w klatce piersiowejf – tarcie osierdziowe – uniesienie odcina ST lub obniżenie odcinka PR w EKG – nowy lub nasilający się wysięk w worku osierdziowym widoczny w badaniu echokardiograficznym lub RM serca | |
| zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia | występują łącznie kryteria rozpoznania ostrego zapalenia mięśnia sercowego i osierdzia | |
| EKG – elektrokardiogram, RM – rezonans magnetyczny, AV – przedsionkowo-komorowy a Pacjentów, u których nie występują wymienione objawy, ale którzy spełniają inne kryteria, można zakwalifikować jako osoby ze skąpoobjawowym zapaleniem mięśnia sercowego (prawdopodobnym lub potwierdzonym). b Na podstawie kryteriów Dallas (Aretz H.T., Billingham M.E., Edwards W.D. i wsp. Myocarditis. A histopathologic definition and classification. Am. J. Cardiovasc. Pathol. 1987; 1: 3–14). W badaniu autopsyjnym podstawą rozpoznania potwierdzonego przypadku zapalenia mięśnia sercowego jest wynik badania histologicznego, przy braku innej możliwej do zidentyfikowania przyczyny. c ≥1 z następują kryteriów: 1) patologiczne zmiany odcinka ST lub załamka T, 2) napadowe lub utrwalone przedsionkowe, nadkomorowe lub komorowe zaburzenia rytmu serca, lub 3) opóźnienie przewodzenia przez węzeł AV lub zaburzenia przewodzenia śródkomorowego. d Na podstawie oryginalnych lub zmienionych kryteriów Lake-Louise (Ferreira V.M., Schulz-Menger J., Holmvang G., Kramer C.M. i wsp.: Cardiovascular Magnetic Resonance in Nonischemic Myocardial Inflammation: Expert Recommendations. J. Am Coll. Cardiol. 2018; 72 [24]: 3158–3176). e Adler Y., Charron P., Imazio M. i wsp.: ESC Scientific Document Group. 2015 ESC Guidelines for the diagnosis and management of pericardial diseases: The Task Force for the Diagnosis and Management of Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology (ESC) Endorsed by: The European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS). Eur. Heart J. 2015; 7; 36 (42): 2921–2964 f Zwykle opisywany jako ból nasilający się przy leżeniu, podczas głębokiego wdechu lub kaszlu, który łagodnieje w pozycji siedzącej lub przy pochylaniu się do przodu, choć może wystąpić inny typ bólu w klatce piersiowej. Przetłumaczono z Gargano J.W., Wallace M., Hadler S.C. i wsp.: Use of mRNA COVID-19 vaccine after reports of myocarditis among vaccine recipients: update from the Advisory Committee on Immunization Practices – United States, June 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021; 70 (27): 977–982 | ||
Do 18 sierpnia 2021 roku do systemu VAERS zgłoszono łącznie 2574 przypadki zapalenia mięśnia sercowego i/lub osierdzia w populacji amerykańskiej, w tym 1903 przypadki zapalenia mięśnia sercowego i osierdzia (współwystępowanie obu tych stanów) oraz 671 przypadków zapalenia osierdzia. Zachorowania występowały częściej po podaniu drugiej dawki szczepionki niż po pierwszej, dotyczyły głównie nastolatków i młodych dorosłych w wieku do 30 lat, częściej mężczyzn niż kobiet (tab. 2.). Objawy pojawiały się zazwyczaj w ciągu kilku dni po szczepieniu (najczęściej po 2 dniach po pierwszej dawce, po 3 dniach po drugiej dawce), choć zgłaszano przypadki występujące nawet 71 lub 98 dni po szczepieniu odpowiednia pierwszą lub druga dawką. Kryteria definicji przypadku określonej przez Centers for Disease Control and Prevention (tab. 1.) spełniły 742 z 1339 zgłoszeń dotyczących osób do 29. roku życia. Hospitalizacji wymagało 701 osób, ale zdecydowaną większość (>94%) wypisano do domu w ciągu kilku dni, a prawie 80% uznano za w pełni wyleczone.
| Tabela 2. Wstępne dane dotyczące częstości występowania zapalenia mięśnia sercowego w okresie po szczepieniu przeciwko COVID-19 preparatami mRNA Comirnaty (Pfizer/BioNTech) lub Spikevax (Moderna) w poszczególnych grupach wiekowycha,b | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Grupa wiekowa | Comirnaty | Spikevax | ||||||
| Kobiety | Mężczyźni | Kobiety | Mężczyźni | |||||
| po 1. dawcec | po 2. dawcec | po 1. dawcec | po 2. dawcec | po 1. dawcec | po 2. dawcec | po 1. dawcec | po 2. dawcec | |
| 16–17 lat | 0,0 | 8,1 | 5,2 | 71,5 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 31,2 |
| 18–24 lat | 0,0 | 2,6 | 2,4 | 37,1 | 0,7 | 5,3 | 5,1 | 37,7 |
| 25–29 lat | 0,3 | 1,3 | 1,8 | 11,1 | 0,4 | 6,3 | 3,2 | 14,9 |
| 30–39 lat | 0,6 | 1,0 | 1,1 | 6,8 | 0,4 | 0,7 | 1,6 | 8,0 |
| 40–49 lat | 0,1 | 1,8 | 0,7 | 4,4 | 0,4 | 2,1 | 0,6 | 4,6 |
| 60–64 lat | 0,3 | 0,8 | 0,2 | 0,5 | 0,8 | 0,7 | 0,4 | 1,0 |
| ≥65 lat | 0,2 | 0,4 | 0,2 | 0,4 | 0,1 | 0,2 | 0,4 | 0,4 |
| a Na podstawie 1. pozycji piśmiennictwa. b Uwzględniono przypadki, które wystąpiły w okresie pierwszych 7 dni po szczepieniu. c Liczba przypadków na 1 mln podanych dawek. | ||||||||
Ponownie oceniono również bilans korzyści i ryzyka związany ze szczepieniem przeciwko COVID-19 preparatem Comirnaty w kontekście występowania zapalenia mięśnia sercowego i/lub osierdzia u osób w wieku ≥16 lat (analizę przeprowadzono w związku z pełną rejestracją preparatu; p. FDA zarejestrowała pierwszą szczepionkę przeciwko COVID-19). Eksperci przypomnieli, że zakażenie SARS-CoV-2 również wiąże się z ryzykiem wystąpienia zapalenia mięśnia sercowego i jest ono 16–18-krotnie większe niż u osób zdrowych oraz 6–34-krotnie większe niż po podaniu szczepionki Comirnaty. Uwzględniając ryzyko zachorowania na COVID-19 i jej powikłań, w tym zgonu, oraz skuteczność szczepionki wskazano, że korzyści ze szczepienia tym preparatem jednoznacznie przewyższają potencjalne ryzyko z nim związane.
Piśmiennictwo:
1. Su J.R. Myopericarditis following COVID-19 vaccination: Updates from the Vaccine Adverse Event Reporting System (VAERS). www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-08-30/03-COVID-Su-508.pdf (dostęp.: 31.08.2021)2. Shimabukuro T.: COVID-19 Vaccine safety updates. www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-06/03-COVID-Shimabukuro-508.pdf (dostęp.: 31.08.2021)
3. Gargano J.W., Wallace M., Hadler S.C. i wsp.: Use of mRNA COVID-19 vaccine after reports of myocarditis among vaccine recipients: update from the Advisory Committee on Immunization Practices - United States, June 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2021; 70 (27): 977–982
4. Rosenblum H. Pfizer-BioNTech COVID-19 vaccine and myocarditis in individuals aged 16-29 years: benefits-risk discussion. www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-08-30/06-COVID-Rosenblum-508.pdf (dostęp.: 31.08.2021)
