Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
W przeglądzie piśmiennictwa oceniono udział poszczególnych typów serologicznych pneumokoka (Streptococcus pneumoniae) w etiologii pozaszpitalnego zapalenia płuc (PZP) przebiegającego bez bakteriemii lub z bakteriemią u dorosłych.
Przeszukano elektroniczną bazę publikacji medycznych za okres do maja 2021 roku. Do przeglądu włączono badania, w których: (1) uczestników kwalifikowano prospektywnie, (2) populację stanowili dorośli w wieku ≥18 lat hospitalizowani z powodu PZP (bez względu na etiologię), (3) w celu identyfikacji czynnika etiologicznego PZP stosowano testy na obecność antygenu pneumokoka w moczu (test dostępny do stosowania jedynie w ramach badań klinicznych), identyfikujący serotypy uwzględnione w 13-walentnej szczepionce przeciwko pneumokokom (PCV-13 [1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F, 23F]) + serotyp 6C oraz dodatkowe serotypy wchodzące w skład szczepionek 15- i 20-walentnej (2, 8, 9N, 10A, 11A, 12F, 15B/15C, 17F, 20, 22F, 33F).
Ostatecznie w przeglądzie uwzględniono 6 badań obserwacyjnych z prospektywnym zbieraniem danych przeprowadzonych w USA, Niemczech, Szwecji, Hiszpanii i Grecji, obejmujących łącznie 18 085 dorosłych w wieku ≥18 lub ≥19 lat hospitalizowanych z powodu PZP, u których rozpoznanie potwierdzono za pomocą RTG klatki piersiowej (wiek śr. 61–71 lat, w zależności od badania dorośli w wieku ≥65 lat stanowili 53–68% populacji; u 77–95% uczestników stwierdzono ≥1 przewlekłą chorobę towarzyszącą, najczęściej cukrzycę oraz przewlekłe choroby płuc i serca). We wszystkich badaniach w celu identyfikacji czynnika etiologicznego PZP stosowano test na obecność antygenu pneumokoka w moczu, natomiast w 5 badaniach dodatkowo posiew krwi lub materiału pobranego z dolnych dróg oddechowych. Kryterium wykluczającym we wszystkich badaniach było szpitalne zapalenie płuc, a w 2 badaniach dodatkowo niedobór odporności. Zalecenia dotyczące szczepienia przeciwko pneumokokom w okresie prowadzenia badań różniły się między krajami. Szczepienia powszechne dzieci realizowano z użyciem PCV-13 w schemacie 3+1 (USA, Grecja), 10-walentnej szczepionki przeciwko pneumokokom (PCV-10) i PCV-13 w schemacie 2+1 (Niemcy, Szwecja) lub PCV-13 w schemacie 2+1 (Hiszpania). We wszystkich krajach PCV-13 zalecano dorosłym z niedoborami odporności, w 4 krajach dodatkowo dorosłym z innych grup ryzyka. W 3 krajach PCV-13 zalecano wszystkim dorosłym w wieku ≥60 lub ≥65 lat. Odsetek dorosłych zaszczepionych PCV-13 wnosił 1,4–46,4%, a zaszczepionych PCV-13 i 23-walentną szczepionką polisacharydową (PPSV-23) – 10–14,2%.
Ogółem w analizowanej populacji dorosłych pneumokoki odpowiadały za 12,3–34% przypadków PZP potwierdzonego RTG klatki piersiowej. W 5 badaniach najczęściej wykrywanym serotypem pneumokoka był serotyp 3, który odpowiadał za 3,7–8,3% zachorowań na PZP. Z kolei w badaniu przeprowadzonym w USA u chorych na PZP najczęściej wykrywano serotyp 3 (1,1%) i 19A (1,3%). Za istotny odsetek zachorowań na PZP odpowiadały również serotypy: 8, 9N, 11A i 22F, które z wyjątkiem serotypu 9N uwzględnione są w składzie 20-walentnej skoniugowanej szczepionki przeciwko pneumokokom (PCV-20). W zależności od badania serotypy pneumokoka uwzględnione w składzie PCV-13 odpowiadały za 4,6–12,9% zachorowań na PZP ogółem, uwzględnione w składzie PCV-15 za 5,9–14,5%, a uwzględnione w składzie PCV-20 za 7,8–23,8%. Oszacowano, że serotypy uwzględnione w PCV-20 lub PCV-15 istotnie częściej były przyczyną PZP u dorosłych niż serotypy uwzględnione w PCV-13, odpowiednio: 1,3–1,8-krotnie oraz 1,1–1,3-krotnie.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że serotypy pneumokoka uwzględnione w składzie PCV-13 nadal pozostają istotną przyczyną PZP u dorosłych, nawet w krajach z powszechnym szczepieniem dzieci przeciwko pneumokokom. Dodatkowe serotypy pneumokoka, uwzględnione w szczepionkach o większej walentności (PCV-15 i PCV-20), również mają istotny udział w etiologii zachorowań. Wyniki badania sugerują, że szczepienie dorosłych przeciwko pneumokokom preparatami o większej walentności może zapobiec większej liczbie przypadków PZP w tej populacji.
