Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaplanowała wyeliminowanie odry w Europie do 2015 roku, ale dotąd nie udało się osiągnąć koniecznego poziomu 95% osób zaszczepionych w populacji, a od 2009 roku w Europie obserwuje się znaczne zwiększenie liczby zachorowań na odrę.
W opublikowanym wiosną br. na łamach czasopisma Eurosurveillance artykule, Simone i wsp. dokonali przeglądu 28 badań z lat 1991–2011 oceniających wiedzę lekarzy i pielęgniarek na temat szczepień dzieci przeciwko odrze, ich postawę wobec tych szczepień oraz wpływ na podejmowanie przez rodziców decyzji o szczepieniach.Na przełomie ubiegłego i obecnego wieku negatywną postawę wobec szczepień przeciwko odrze wykazało 6% francuskich lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), a prawie 50% brytyjskich lekarzy i pielęgniarek miało wątpliwości co do konieczności podawania drugiej dawki szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR). Niekorzystny wpływ na odsetek zaszczepionej populacji w Irlandii miała ambiwalentna postawa lekarzy i pielęgniarek wobec szczepień, a także niedostateczne informowanie rodziców. Taki obraz przedstawiały głównie wyniki badań opublikowanych po 3 latach od ukazania się w The Lancet artykułu A. Wakefielda i wsp. sugerującego związek pomiędzy szczepieniem MMR a autyzmem. Artykuł ten, który ostatecznie okazał się fałszerstwem naukowym, redakcja The Lancet przed dwoma laty oficjalnie wycofała z publikacji i archiwów, a liczne badania naukowe (w tym kliniczne z grupą kontrolną) publikowane od końca lat 90. ubiegłego wieku nie wykazały, aby szczepienie MMR zwiększyło ryzyko autyzmu.
Na realizację szczepień przeciwko odrze miała wpływ również specjalizacja lekarza, a tym samym rzetelna wiedza o szczepieniach. Szansa na kompletne szczepienie była większa, jeżeli szczepienia wykonywał pediatra. Dodatkowo, odsetek kompletnie zaszczepionych był większy wśród dzieci pediatrów, niż u dzieci lekarzy innych specjalności. Szczepienia rzadziej zalecali natomiast lekarze homeopaci.
Autorzy wykazali, że w wielu krajach Europy lekarze i pielęgniarki są dla rodziców głównym i najbardziej zaufanym źródłem wiedzy o szczepieniach. Podobne wnioski płyną z uwzględnionego w tej analizie badania ankietowego przeprowadzonego w Polsce (przez zespół Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie pod kierownictwem dr med. P. Stefanoffa). Personel medyczny ma również istotny wpływ na podejmowanie decyzji o zaszczepieniu dziecka. W jednym z brytyjskich badań stwierdzono, że rodzice są bardziej skłonni wierzyć informacjom podanym przez pediatrę, lekarza POZ lub pielęgniarkę środowiskową niż oficjalnym informacjom rządowym. Wątpliwości u rodziców może wzbudzić zarówno zbyt stanowcze zalecanie szczepień, jak i niezdecydowana postawa wobec nich.
Jedną z najczęstszych przyczyn nieakceptowania szczepień przez rodziców było niezadowolenie ze sposobu informowania o szczepieniach. W badaniu brytyjskim według 53% respondentów lekarze zlekceważyli obawy rodziców związane z ewentualnymi niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (wśród rodziców, którzy nie wyrazili zgody na szczepienie, odsetek ten wyniósł aż 89%). We Włoszech brak odpowiedniej informacji był przyczyną 22% przypadków opuszczonych szczepień przeciwko odrze.
Choć odsetek lekarzy i pielęgniarek przeciwnych szczepieniom w krajach europejskich jest mały, głównym problemem jest niedostateczna wiedza o szczepieniach, a także brak umiejętności dyskusji z rodzicami. Według autorów przeglądu, w realizacji celu wyeliminowania odry w Europie kluczowe znaczenie będzie miała edukacja personelu medycznego realizującego szczepienia – zapewnienie dostępu do wiarygodnych danych o korzyściach szczepień i ich bezpieczeństwie, wzmocnienie świadomości konsekwencji chorób zakaźnych, którym można zapobiegać poprzez szczepienia oraz edukacja z zakresu skutecznej komunikacji z dorosłym pacjentem i rodzicami dzieci.
