Udzielanie świadczeń zdrowotnych pacjentowi z Ukrainy. Zagadnienia prawne

Pytanie 1. W Polsce z obowiązku odbycia kwarantanny zwalnia status ozdrowieńca lub pełne szczepienie przeciwko COVID-19. Jakie dokumenty można uznać za równoważne z Unijnym Certyfikatem COVID (UCC)?

W związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy od 25 lutego 2022 roku do osób przekraczających odcinek granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą nie stosuje się obowiązku¹:

1. odbycia, po przekroczeniu granicy państwowej, obowiązkowej kwarantanny trwającej 7 dni licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy i przekazania funkcjonariuszowi Straży Granicznej informacji o adresie miejsca zamieszkania lub pobytu, w którym będzie się odbywać obowiązkową kwarantannę oraz o numerze telefonu umożliwiającym bezpośredni kontaktu z tą osobą;
2. okazania funkcjonariuszowi Straży Granicznej ujemnego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 w języku polskim albo w języku angielskim wykonanego przed przekroczeniem granicy, w okresie 24 godzin licząc od daty otrzymania wyniku tego testu.

Aktualnie nie wprowadzono innych wyłączeń z obostrzeń „kowidowych” dla tej grupy osób i w pozostałych obszarach osoby te traktowane są na zasadach ogólnych. Przykładowo, nie są one zwolnione z obowiązku odbycia 7-dniowej kwarantanny w przypadku stwierdzenia w trakcie pobytu w Polsce zakażenia SARS-CoV-2 u domowników, chyba że uzyskają ujemny wynik testu.

Obecnie, w okresie dominacji wariantu Omikron SARS-CoV-2, z kwarantanny domowników nie zwalnia również pełne szczepienie przeciwko COVID-19 lub status ozdrowieńca, jeśli od przechorowania COVID-19 minęło >30 dni. W obu tych przypadkach kwarantanna ulega jednak wcześniejszemu zakończeniu po uzyskaniu ujemnego wyniku testu diagnostycznego wykonanego u osoby odbywającej tę kwarantannę i wprowadzeniu wyniku do systemu teleinformatycznego. Rozporządzenie nie określa natomiast, kto powinien zlecić test dla domowników w celu zwolnienia z kwarantanny ani nie podaje rodzaju testu (PCR, test antygenowy) i dokładnego czasu, w którym należy wykonać badanie (wyjątkiem2 są m.in. osoby udzielające świadczeń medycznych, które nie podlegają obowiązkowi poddania się kwarantannie pod warunkiem codziennego badania testem antygenowym przed rozpoczęciem uczestniczenia w udzielaniu tych świadczeń, przez okres 5 dni po dniu styczności ze źródłem zakażenia i wprowadzenia ujemnego wyniku do systemu teleinformatycznego udostępnionego przez MZ). Na stronie internetowej Domowej Opieki Medycznej portalu gov.pl udostępniono formularz umożliwiający samodzielne zapisanie się na test domownika osoby zakażonej SARS-CoV-2 (www.gov.pl/web/gov/zapisz-sie-na-test-na-koronawirusa-sars-cov-2-w-zwiazku-z-zakazeniem-domownika).

Kwarantanna domowników nie obejmuje natomiast ozdrowieńców, którzy zakończyli izolację, izolację w warunkach domowych lub hospitalizację w okresie do 30 dni przed dniem wprowadzenia do systemu dodatniego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 u osoby wspólnie z nimi zamieszkującej lub gospodarującej.

Pytanie 2. Czy uchodźców z Ukrainy można bezpłatnie szczepić dostępnymi w Polsce preparatami? Jak uzupełniać szczepienia?

Aktualnie w Polsce obowiązek szczepienia dotyczy każdej osoby przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres >3 miesięcy (w tym także osoby nie mającej obywatelstwa polskiego).¹ Ze szczepień obowiązkowych zwolnione są osoby, które już wcześniej poddano tym szczepieniom ochronnym (np. za granicą) w zakresie wymaganym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 753, z późn. zm.). Warunkiem takiego zwolnienia jest posiadanie dokumentacji potwierdzającej fakt wcześniejszego wykonania szczepienia. Zwolnienie z obowiązku szczepienia następuje w przypadku, gdy od wykonania obowiązkowych szczepień ochronnych nie minął okres dłuższy od okresu utrzymywania się odporności, gdyż tylko w takim przypadku na podstawie aktualnej wiedzy medycznej można odstąpić od szczepienia.² Zwolnienie obejmuje oczywiście także osoby, u których stwierdzono przeciwskazania medyczne do szczepienia. Szczepienia obowiązkowe powinny być realizowane bezpłatnie w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), nawet w przypadku braku ubezpieczenia zdrowotnego pacjenta.³

W dniu 25 lutego 2022 roku Minister Zdrowia publicznie ogłosił możliwość szczepienia cudzoziemców narodowości ukraińskiej w ramach Narodowego Programu Szczepień przeciwko COVID-19⁴ (w trakcie przygotowania jest rządowy projekt specjalnej ustawy dotyczącej udzielania pomocy osobom uciekającym przed wojną do Polski z Ukrainy⁵). Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów polskiego prawa, w przypadku wystąpienia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, szczepienia przeciwko COVID-19 (zakup szczepionek przeciwko COVID-19 oraz koszty przeprowadzania szczepienia) są finansowane ze środków publicznych i zalecane u osób które najpóźniej w dniu szczepienia ukończyły 5. rok życia – bez względu na obywatelstwo osoby szczepionej (w Ukrainie przeciwko COVID-19 są szczepione osoby ≥12. rż.).⁶

Zgodnie z komunikatem Ministra Zdrowia z dn. 8.03.2022 roku dzieci uchodźców z Ukrainy można bezpłatnie zaszczepić obowiązkowymi szczepionkami zgodnie z polskim PSO także przed upływem 3 miesięcy od daty wjazdu na teren Polski, jeśli jego opiekunowie prawni (rodzice) zgadzają się na wykonanie tych szczepień.⁷

Pytanie 3. Jakie szczepionki przeciwko COVID są dostępne w Ukrainie? Czy preparaty te są uznawane w Polsce?

W celu wydania UCC osoba, która została zaszczepiona przeciwko COVID-19 poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia podmiotowi przeprowadzającemu szczepienia przeciwko COVID-19 w Polsce wszystkie wymienione niżej dokumenty:

1. oryginał zaświadczenia o wykonaniu szczepienia przeciwko COVID-19, zgodny ze wzorem obowiązującym w kraju przyjęcia szczepionki
2. tłumaczenie tego zaświadczenia na język polski przez tłumacza przysięgłego
3. oświadczenie zawierające zgodę tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na przetwarzanie danych osobowych związanych z wydaniem UCC.¹

W celu wydania UCC uznawane jest przyjęcie szczepionki dopuszczonej do obrotu w Unii Europejskiej lub znajdującej się w wykazie odpowiedników szczepionek dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prowadzonym przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy (wykaz według stanu na dzień 1 marca 2022 r.). Honorowane dla Ukrainy preparaty to:

1. Pfizer-BioNTech COVID-19 mRNA vaccine,
2. Spikevax, COVID-19 Vaccine Moderna,
3. Vaxzevria, COVID-19 Vaccine AstraZeneca,
4. Covishield, jako odpowiednik Vaxzevria (AstraZeneca),
5. CoronaVac (Sinovac), jako odpowiednik szczepionki Nuvaxovid (Novavax).

Wykaz odpowiedników szczepionek przeciwko COVID-19 uznawanych przez Polskę dostępny jest na stronie internetowej NIZP-PZH BIP (http://bip.pzh.gov.pl/public/?id=216377) oraz w serwisie „Szczepienia” (www.mp.pl/283200).

Pytanie 4. Czy u osób uciekających do Polski przed wojną w Ukrainie można bezpłatnie wykonać badanie PCR lub test antygenowy w kierunku SARS-CoV-2?

Koszty laboratoryjnych badań sanitarno-epidemiologicznych (a więc także testów w kierunku zakażenia SARS-CoV-2), wykonywanych u osób podejrzanych o zakażenie lub chorobę zakaźną, nosicieli, ozdrowieńców oraz osób, które były narażone na zakażenie przez styczność z osobami zakażonymi, chorymi lub materiałem zakaźnym są finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest wojewoda, bez względu na uprawnienia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego.¹

Pytanie 5. Czy osobom uciekającym do Polski przed wojną w Ukrainie można w ramach leczenia COVID-19 bezpłatnie podać molnupirawir?

Koszty świadczeń zdrowotnych udzielonych w celu zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u osób podlegających obowiązkowej hospitalizacji, izolacji lub izolacji w warunkach domowych¹ oraz świadczeń zdrowotnych związanych przyczynowo z tymi zakażeniami i chorobami zakaźnymi, udzielonych osobom nieposiadającym uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego – są finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia². Leczenie molnupirawirem chorych na COVID-19 mieści się więc w zakresie leczenia chorób zakaźnych objętych refundacją z budżetu państwa także u osób nieposiadających uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego.

Pytanie 6. Czy osoby, które mają w paszportach pieczątkę o przekroczeniu granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą po 24.02. 2022 roku mogą korzystać ze świadczeń POZ, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS) lub hospitalizacji udzielanych w ramach umowy z NFZ? Czy takiemu pacjentowi można wystawić receptę na leki refundowane?

Aktualnie, bez względu na uprawnienia pacjenta z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego, udzielane są świadczenia wymienione w katalogu zawartym w art. 12 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych¹, m.in.: świadczenia opieki zdrowotnej w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a także w AOS w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Przepisy prawa nie regulują dostępu do wszystkich rodzajów świadczeń zdrowotnych z powodu przekroczenia granicy z Ukrainą od 24.02.2022 roku. Zapowiadane zmiany prawa mają mieć wsteczną moc obowiązującą od 24 lutego 2022 roku tak, aby umożliwić rozliczanie innego rodzaju świadczeń zdrowotnych, zgodnie z komunikatem NFZ.² Obecnie pieczątka w paszporcie o przekroczeniu granicy po 24.02.2022 roku nie daje jeszcze dodatkowych uprawnień refundacyjnych osobom uciekającym przed wojną do Polski z Ukrainy – zapowiadana jest specustawa na wzór specustawy „kowidowej”, w której do uzyskania pełnych uprawnień w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej wystarczyć ma pieczątka w dokumencie podróży.³