Opracowały: mgr Małgorzata Ściubisz, lek. Iwona Rywczak
W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa z metaanalizą oceniono ryzyko wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) po podaniu szczepionek przeciwko krztuścowi zawierających pełnokomórkową (wP) oraz bezkomórkową (aP) komponentę krztuścową. Przeszukano 10 elektronicznych baz publikacji medycznych za okres do września 2016 roku. W przeglądzie uwzględniono łącznie 47 badań (35 badań z randomizacją, 10 badań kohortowych oraz 2 badania oparte na danych z nadzorów epidemiologicznych) opublikowanych w latach 1981–2014, w których oceniono częstość występowania NOP w ciągu 12–72 dni po podaniu dawki wP i/lub aP. Badaniami objęto łącznie 450 757 dzieci w wieku do 6 lat, w większości z krajów o wysokim dochodzie (Stany Zjednoczone, Szwecja, Izrael, Australia, Kanada, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Czechy, Litwa [37 badań]).
W przeglądzie opisowym uwzględniono 36 badań, w których oceniono częstość NOP po szczepieniu wP lub aP. NOP po podaniu pierwszej dawki wP, który zgłaszano w największej liczbie badań, była gorączka >38°C (18 badań), natomiast najrzadziej raportowano wystąpienie epizodu hipotoniczno-hiporeaktywnego (3 badania). Częstość jakiegokolwiek NOP po podaniu pierwszej dawki wP wahała się 0–75%, przy czym najczęściej obserwowano drażliwość. NOP po podaniu pierwszej dawki aP, który raportowano w największej liczbie badań, również była gorączka >38°C (14 badań). W żadnym badaniu dotyczącym aP nie zgłoszono drgawek lub epizodu hipotoniczno-hiporeaktywnego. Częstość jakiegokolwiek NOP po podaniu pierwszej dawki aP wahała się 0–39%, najczęściej również obserwowano drażliwość. Częstość (średnia) poszczególnych NOP obserwowanych po podaniu wP vs aP wyniosła: reakcje miejscowe ogółem (24 vs 10,5%), obrzęk w miejscu wstrzyknięcia (25 vs 11,5%), ból w miejscu wstrzyknięcia (36 vs 17%), rozdrażnienie (48 vs 29%), senność (34 vs 10%), zmniejszenie łaknienia (13 vs 13%), wymioty (9 vs 4%), nieutulony płacz (11 vs 23%).
W przeglądzie porównano również częstość NOP po podaniu wP w postaci szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTPw) z podaniem DTPw w postaci preparatu skojarzonego z dodatkowymi antygenami (polio, wirusowe zapalenie wątroby typu B, Haemopfilus influenzae typu b). Wykazano, że podanie DTPw, w porównaniu z podaniem DTPw skojarzonej z dodatkowymi antygenami, wiązało się z podobną częstością NOP, z wyjątkiem senności i wymiotów, które częściej obserwowano po podaniu DTPw skojarzonej z dodatkowymi antygenami (odpowiednio: 15 vs 52% oraz 5 vs 15%). Z powodu dużej heterogenności danych oraz ich niewystarczającej ilości i jakości nie można było ocenić, czy częstość NOP po podaniu wP zmienia się wraz z podaniem kolejnych dawek szczepionki.
Do metaanalizy zakwalifikowano 11 badań obejmujących łącznie 14 864 dzieci, w których oceniono częstość NOP zarówno po szczepieniu wP, jak i aP. Po podaniu pierwszej dawki wP, w porównaniu z podaniem pierwszej dawki aP, stwierdzono prawie 3-krotnie większe ryzyko wystąpienia reakcji miejscowych ogółem (RR: 2,73 [95% CI: 2,33–3,21]; 6 badań, 3668 dzieci), >4-krotnie większe ryzyko tkliwości w miejscu iniekcji (RR: 4,15 [95% CI: 3,24–5,31]; 8 badań, 4721 dzieci), >4-krotnie większe ryzyko obrzęku w miejscu wstrzyknięcia (RR: 4,38 [95% CI: 2,70–7,12]; 9 badań, 5157 dzieci), >9-krotnie większe ryzyko gorączki >38°C (RR: 9,21 [95% CI: 5,39–15,76]; 10 badań, 3101 dzieci) oraz nieznacznie większe ryzyko senności (RR: 1,34 [95% CI: 1,18–1,52]; 4 badania, 3583 dzieci). Z powodu niewystarczającej ilości danych nie można było ocenić ryzyka wystąpienia nieukojonego płaczu, drgawek oraz epizodu hipotoniczno-hiporeaktywnego.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że NOP obserwuje się częściej po podaniu pierwszej dawki szczepionki zawierającej całokomórkową komponentę krztuścową niż bezkomórkową. Wyniki badania sugerują, że w analizie efektywności kosztowej i klinicznej szczepień należy również uwzględnić profil bezpieczeństwa całokomórkowych szczepionek przeciwko krztuścowi.
