Opracowały: Małgorzata Ściubisz, Iwona Rywczak
W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa z metaanalizą oceniono, czy powtarzanie co roku szczepienia przeciwko grypie ma wpływ na jego skuteczność. Przeszukano 5 elektronicznych baz publikacji medycznych za okres do sierpnia 2016 roku. W przeglądzie systematycznym uwzględniono łącznie 26 badań (kliniczno-kontrolnych, głównie typu test-negative design, oraz kohortowych), w których oceniono skuteczność rzeczywistą (efektywność) szczepionki przeciwko grypie sezonowej w zapobieganiu zachorowaniom na grypę potwierdzoną laboratoryjnie (metodą RT-PCR) wymagającą porady lekarskiej (głównie w placówkach pozaszpitalnych): (1) tylko w aktualnym sezonie epidemicznym, (2) w poprzednim sezonie epidemicznym, (3) w aktualnym i poprzednim sezonie epidemicznym oraz (4) w żadnym sezonie, tj. ani aktualnym, ani poprzednim (grupa kontrolna). Szczepienie w czasie poprzedniego sezonu epidemicznego oznaczało szczepienie w sezonie bezpośrednio poprzedzającym sezon, którego dotyczyło badanie. Większość zakwalifikowanych badań dotyczyła sezonów epidemicznych grypy w latach 2010–2015. Autorzy przeglądu przyjęli sobie za cel uzyskanie odpowiedzi na dwa pytania istotne dla pacjenta: (1) czy pacjent, który zaszczepił się przeciwko grypie w poprzednim sezonie epidemicznym, powinien się zaszczepić również w aktualnym sezonie, (2) czy pacjent, który nie zaszczepił się przeciwko grypie w poprzednim sezonie, powinien się zaszczepić w aktualnym sezonie. W trzeciej analizie, skierowanej do decydentów polityki zdrowotnej, porównano skuteczność szczepienia przeciwko grypie w dwóch następujących po sobie sezonach epidemicznych ze skutecznością szczepienia tylko w aktualnym sezonie epidemicznym.
Kryteria włączenia do metaanalizy (ilościowej syntezy wyników) spełniło 20 badań, z czego w 16 oceniono skuteczność szczepionki przeciwko grypie w zapobieganiu zachorowaniom na grypę wywołaną przez wirus A/H1N1, w 14 wywołaną przez wirus A/H3N2, a w 13 wywołaną przez wirus grypy typu B. Wykazano, że szczepienie w dwóch następujących po sobie sezonach epidemicznych (w poprzednim i aktualnym), w porównaniu ze szczepieniem tylko w poprzednim sezonie, charakteryzowało się o 25% (95% CI: 14–35) większą skutecznością (bezwzględna różnica) wobec zachorowań wywołanych przez grypę A/H1N1 oraz o 18% (95% CI: 3–33) wobec zachorowań wywołanych przez grypę typu B. W analizie uwzględniającej poszczególne sezony epidemiczne uzyskano podobne wyniki. W drugiej analizie odnotowano, że szczepienie przeciwko grypie tylko w aktualnym sezonie epidemicznym grypy, w porównaniu z brakiem szczepienia w poprzednim i aktualnym sezonie, również charakteryzowało się większą skutecznością (bezwzględna różnica): o 62% (95% CI: 51–70) w zapobieganiu zachorowaniom na grypę wywołanym przez wirus grypy A/H1N1, o 45% (95% CI: 35–53) w zapobieganiu zachorowaniom wywołanym przez wirus grypy A/H3N2 oraz o 64% (95% CI: 57–71) w zapobieganiu zachorowaniom wywołanym przez wirus grypy B. W analizie uwzględniającej poszczególne sezony epidemiczne uzyskano podobne wyniki. W trzeciej analizie wykazano, że szczepienie przeciwko grypie w poprzednim i aktualnym sezonie, w porównaniu ze szczepieniem tylko w aktualnym sezonie, charakteryzowało się (bezwzględna różnica): podobną skutecznością wobec zachorowań wywołanych przez wirusa grypy A/H1N1 (3% [95% CI: od -8 do 13]), mniejszą skutecznością wobec zachorowań wywołanych przez wirusa grypy typu A/H3N2 (-20% [95% CI: od -36 do -4]) oraz wobec zachorowań wywołanych przez wirusa grypy typu B (-11% [95% CI: od -20 do -2]). W analizie uwzględniającej poszczególne sezony epidemiczne uzyskano odmienne wyniki.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że z perspektywy indywidualnej ochrony przed grypą najlepszą strategią jest szczepienie przeciwko grypie w aktualnym sezonie epidemicznym, niezależnie od tego, czy pacjent był szczepiony przeciwko grypie w poprzednim sezonie czy nie. Wyniki, które dotyczą perspektywy decydentów polityki zdrowotnej, należy interpretować ostrożnie. Porównanie to nie uwzględnia podatności na grypę w poprzednim sezonie u pacjentów, którzy byli szczepieni przeciwko grypie tylko w aktualnym sezonie. Ponadto w analizie dotyczącej zachorowań wywołanych przez grypę A/H3N2 większość wyników pochodziła z jednego sezonu epidemicznego (2014/2015), a wiadomo, że skuteczność szczepionki różni się w poszczególnych sezonach. Dlatego ważne jest, aby w przyszłości badania dotyczące skuteczności szczepionki przeciwko grypie obejmowały historię szczepień z kilku sezonów wstecz, co pozwoli dokładniej ocenić wpływ corocznego szczepienia na jego skuteczność.