Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz, lek. Iwona Rywczak
W badaniu obserwacyjnym przeprowadzonym w Holandii oceniono wpływ programu szczepień przeciwko meningokokom z wykorzystaniem 4-walentnej skoniugowanej szczepionki przeciwko meningokokom grupy A, C, W i Y (Men-ACWY) na zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową (IChM) oraz skuteczność rzeczywistą szczepionki u dzieci uprawnionych do szczepień Men-ACWY (grupy wiekowe 15–36 mies. i 14–18 lat). Zwiększona zapadalność na IChM wywołaną przez Neisseria meningitidis grupy W (IChM-W) była przyczyną zmian w holenderskim programie szczepień ochronnych (PSO). Monowalentną skoniugowaną szczepionkę przeciwko meningokokom grupy C podawaną w 2. roku życia zastąpiono Men-ACWY sprzężoną z toksoidem tężcowym (Men-ACWY-TT). Dodatkowo w latach 2018–2019 przeprowadzono kampanię szczepień Men-ACWY obejmującą młodzież w wieku 14–18 lat, a w 2020 roku do PSO wprowadzono szczepienie Men-ACWY w wieku 14 lat.
Dane do badania pozyskano z krajowego systemu nadzoru epidemiologicznego nad IChM oraz rejestru szczepień. Zapadalność na IChM przed rozpoczęciem szczepień Men-ACWY (lata 2017–2018) porównano z zapadalnością po ich wprowadzeniu (lata 2019–2020), natomiast skuteczność rzeczywistą Men-ACWY obliczono, porównując wskaźnik wyszczepialności w grupie przypadków IChM ze wskaźnikiem wyszczepialności w populacji objętej badaniem. Wśród dzieci w wieku 14 miesięcy i nastolatków wskaźniki wyszczepialności wyniosły odpowiednio 93 i 86%.
W latach 2014–2015 dominowały zachorowania wywołane przez meningokoki grupy B, jednak w latach 2017–2018 najczęstszą przyczyną IChM była grupa serologiczna W (ogółem w latach 2014–2020 w Holandii zarejestrowano 884 przypadki IChM; nie odnotowano żadnych zachorowań spowodowanych grupą A). Po okresie kampanii szczepień z wykorzystaniem Men-ACWY ogólna zapadalność (we wszystkich grupach wiekowych) na IChM-W zmniejszyła się o 61% (iloraz współczynników zapadalności [IRR]: 0,39 [95% CI: 0,26–0,60]). Największą redukcję zaobserwowano u młodzieży w wieku 14–18 lat (8 zachorowań przed rozpoczęciem szczepień, po ich rozpoczęciu nie zgłoszono żadnego przypadku IChM-W). Ogółem w grupach wiekowych objętych PSO zapadalność na IChM-W zmniejszyła się o 82% (IRR: 0,18 [95% CI: 0,04–0,82]), a w populacji nieuprawnionej do szczepień o 57% (IRR: 0,43 [95% CI: 0,28–0,66]). W odniesieniu do IChM wywołanej przez grupę Y, w populacjach objętych szczepieniami nie zarejestrowano żadnego przypadku w żadnym z analizowanych okresów, natomiast zapadalność w pozostałych grupach wiekowych nie zmieniła się istotnie po wdrożeniu szczepień Men-ACWY (IRR: 0,92 [95% CI: 0,45–1,91]). W populacjach nieuwzględnionych w PSO zaobserwowano jednak mniej zachorowań na IChM wywołaną przez grupę C (5 przypadków przed rozpoczęciem szczepień, 1 po ich wdrożeniu), jednak różnica w zapadalności nie osiągnęła istotności statystycznej (IRR: 0,20 [95% CI: 0,02–1,69]). U dzieci i młodzieży objętych programem nie odnotowano żadnych zakażeń inwazyjnych grupą C w żadnym z analizowanych okresów. Ogółem po wprowadzeniu szczepień większą redukcję zapadalności na IChM stwierdzono w grupach uprawnionych do szczepień (IRR: 0,15 [95% CI: 0,03–0,68]) niż w grupach nieuprawnionych (IRR: 0,50 [95% CI: 0,35–0,72]). Nie zaobserwowano żadnych zmian w epidemiologii zakażeń grupą serologiczną B.
Na podstawie dostępnych danych obliczono też skuteczność rzeczywistą 1 dawki Men-ACWY-TT u dzieci młodszych objętych PSO w zapobieganiu IChM-W, która wyniosła 92% (95% CI: od -20 do 99,5). W tej grupie wiekowej odnotowano 2 przypadki IChM-W – 1 dziecko otrzymało szczepionkę 16 miesięcy przed zachorowaniem, a drugie dziecko nie było szczepione.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że wprowadzenie Men-ACWY do PSO i kampania szczepień nastolatków wiązały się ze zmniejszeniem zapadalność na IChM-W w populacjach objętych szczepieniami. Zmniejszenie zapadalności zaobserwowano również w populacjach nieuprawnionych do szczepień, nie można jednak określić, w jakim stopniu jest to dodatkowa korzyść ze szczepienia innych grup wiekowych (odporność zbiorowiskowa). Wyniki tego badania zachęcają do stosowania Men-ACWY u dzieci młodszych i nastolatków jako rutynowego szczepienia w ramach PSO.
