Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
Skróty: analiza per protocol – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z protokołem badania, analiza ITT (intention to treat analysis) – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, CI (confidence interval) – przedział ufności, GMR – wskaźnik (iloraz) średnich geometrycznych miana swoistych przeciwciał, GMT (geometric mean titers) – średnia geometryczna miana swoistych przeciwciał, IChP – inwazyjna choroba pneumokokowa, LLOQ (lower limit of quantitation) – dolna granica oznaczalności ilościowej, NOP – niepożądany odczyn poszczepienny, OPA (opsonophagocytosis) – test opsonofagocytozy, PCV-13 (13-valent pneumococcal conjugate vaccine) – 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PCV-20 (20-valent pneumococcal conjugate vaccine) – 20-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PPSV-23 – 23-walentna polisacharydowa szczepionka przeciwko pneumokokom, RCT (randomized clinical trial) – badanie z randomizacją
* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).
Metodyka: RCT typu „nie gorszy niż” (szczepionkę
PCV-20 uznawano za nie mniej immunogenną niż
PCV-13 lub PPSV-23, jeżeli dolna granica 95% CI
dla wskaźnika GMT wynosiła >0,5 odpowiednio
dla 13 lub 7 wspólnych typów pneumokoka) przeprowadzone w USA i Szwecji, podwójnie ślepa próba,
analiza per protocol dla oceny immunogenności
oraz ITT dla oceny tolerancji i bezpieczeństwa;
okres obserwacji wynosił 6 miesięcy
Populacja I: 3009 osób (59% kobiet) w wieku
≥60 lat (87% wieku 60–69 lat) nieszczepionych
przeciwko pneumokokom, ogólnie zdrowych lub z dobrze kontrolowanymi przewlekłymi chorobami
współistniejącymi; kryteria wykluczające (dotyczące
obu badanych populacji): ciężkie choroby
przewlekłe lub inne ostre lub przewlekłe stany,
które decyzją badacza stanowią przeciwwskazanie
do udziału w badaniu, dodatni wywiad w kierunku
IChP potwierdzonej mikrobiologicznie, niedobór
odporności lub jego podejrzenie, leczenie immunosupresyjne
lub jego planowane rozpoczęcie
Interwencja I: 1 dawka PCV-20, następnie po miesiącu 1 dawka placebo podawane i.m. – 1514 osób
Kontrola I: 1 dawka PCV-13, następnie po miesiącu 1 dawka PPSV-23 podawane i.m. – 1495 osób
Populacja II: 893 osoby w wieku 18–59 lat (50% w wieku 50–59 lat) nieszczepione przeciwko pneumokokom,
ogólnie zdrowe lub z dobrze kontrolowanymi
przewlekłymi chorobami współistniejącymi;
kryteria wykluczające – p. wyżej
Interwencja II: 1 dawka PCV-20 podawana i.m. – 670 osób
Kontrola II: 1 dawka PCV-13 podawana i.m. – 223 osoby
Wyniki:
Immunogenność wobec typów pneumokoka
wspólnych z PCV-13 (1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F,
9V, 14, 18C, 19A, 19F, 23F)
U osób w wieku ≥60 lat, które otrzymały 1 dawkę
PCV-20, w porównaniu z osobami, które otrzymały 1 dawkę PCV-13, miesiąc po szczepieniu
stwierdzono:
- podobną odpowiedź immunologiczną wobec wszystkich wspólnych 13 typów serologicznych pneumokoka (spełniono kryterium nie mniejszej immunogenności – p. „Metodyka”), choć GMT w teście OPA było nieznacznie mniejsze,
- podobny odsetek osób, u których stwierdzono odpowiedź serologiczną (≥4-krotne zwiększenie miana swoistych przeciwciał w teście OPA w porównaniu z okresem wyjściowym),
- podobny odsetek osób, u których uzyskano miana swoistych przeciwciał w teście OPA ≥LLOQ.
Immunogenność wobec dodatkowych typów
pneumokoka wspólnych z PPSV-23 (8, 10, 11A, 12F, 15B, 22F, 33F)
U osób w wieku ≥60 lat, które otrzymały 1 dawkę
PCV-20, w porównaniu z osobami, które otrzymały 1 dawkę PPSV-23, miesiąc po szczepieniu
stwierdzono:
- podobną odpowiedź immunologiczną wobec 6 z 7 typów serologicznych pneumokoka (spełniono kryterium nie mniejszej immunogenności – p. „Metodyka”),
- mniejszą odpowiedź immunologiczną wobec serotypu 8 (nie spełniono kryterium nie mniejszej immunogenności – dolna granica 95% CI dla wskaźnika GMT wyniosła 0,49 zamiast >0,5); w dodatkowej analizie u 77,8% osób stwierdzono odpowiedź serologiczną wobec serotypu 8 (≥4-krotne zwiększenie miana swoistych przeciwciał w teście OPA w porównaniu z okresem wyjściowym), a u 92,9% osób uzyskano miana swoistych przeciwciał w teście OPA ≥LLOQ,
- podobny odsetek osób, u których stwierdzono odpowiedź serologiczną (≥4-krotne zwiększenie miana swoistych przeciwciał w teście OPA w porównaniu z okresem wyjściowym),
- podobny odsetek osób, u których uzyskano miana swoistych przeciwciał w teście OPA ≥LLOQ.
Immunogenność u osób w wieku 18–59 lat
(oceniano tylko serotypy wspólne z PCV-13)
U osób w wieku 18–49 lat i 50–59 lat, które
otrzymały 1 dawkę PCV-20, w porównaniu z osobami w wieku 60–64 lat, które otrzymały 1 dawkę
PCV-20, miesiąc po szczepieniu stwierdzono:
- podobną odpowiedź immunologiczną wobec wszystkich typów pneumokoka (spełniono kryterium nie mniejszej immunogenności – p. „Metodyka”),
- podobny odsetek osób, u których stwierdzono odpowiedź serologiczną (≥4-krotne zwiększenie miana swoistych przeciwciał w teście OPA w porównaniu z okresem wyjściowym) wobec wszystkich typów pneumokoka,
- podobny odsetek osób, u których uzyskano miana swoistych przeciwciał w teście OPA ≥LLOQ.
Tolerancja i bezpieczeństwo
Zdefiniowane wcześniej miejscowe i ogólnoustrojowe
NOP obserwowano z podobną częstością u osób szczepionych PCV-20 i PCV-13, we wszystkich
grupach wiekowych. W ciągu 10 dni po szczepieniu
najczęściej zgłaszanym miejscowym NOP
był ból w miejscu wstrzyknięcia, znacznie rzadziej
obrzęk i zaczerwienienie. W ciągu 7 dni po szczepieniu
najczęstszym ogólnoustrojowym NOP był
ból mięśni, rzadziej zgłaszano natomiast zmęczenie,
ból głowy i ból stawów. Większość NOP miała
łagodne lub umiarkowane nasilenie. Gorączkę
stwierdzano rzadko – u 0,9–1,5% osób szczepionych
PCV-20 i 0,8–1,8% osób szczepionych PCV-13.
Zdarzenia niepożądane spontanicznie zgłaszane
przez uczestników badania w ciągu miesiąca
po szczepieniu również obserwowano z podobną
częstością u osób, które otrzymały PCV-20 i PCV-13, we wszystkich grupach wiekowych.
Uznano, że <1,5% tych zdarzeń mogło mieć związek
ze szczepieniem. Zdarzenia niepożądane o natychmiastowym
początku zgłosiło <1% uczestników.
Ciężkie zdarzenia niepożądane w ciągu 6 miesięcy
po szczepieniu zgłaszano rzadko i z podobną
częstością u osób szczepionych PCV-20 i PCV-13,
we wszystkich grupach wiekowych. W tym samym
okresie nowe choroby przewlekłe (typowe dla populacji
ogólnej) rozpoznano u <2,3% uczestników.
Uznano, że żadna z tych chorób nie miała związku
ze szczepieniem.
