Pełna treść artykułu jest dostępna w publikacji: WS - 2009/02 Medycyna Praktyczna Pediatria
Komentarz
Komentowany artykuł stanowi jedną z trzech części europejskich wytycznych ESPID/ESPGHAN dotyczących profilaktyki nieżytu żołądkowo-jelitowego o etiologii rotawirusowej (RVGE); ta część do tej pory nie była publikowana w języku polskim. To wyczerpujące opracowanie warto uzupełnić o nowsze dane epidemiologiczne lub informacje niepublikowane, a przydatne w podejmowaniu decyzji dotyczących profilaktyki RVGE.Pozaszpitalna biegunka rotawirusowa
W Polsce RV stanowią istotny problem zdrowia publicznego, a ryzyko hospitalizacji lub leczenia z powodu RVGE o ciężkim przebiegu jest duże. W jedynym wieloośrodkowym, prospektywnym badaniu przekrojowym, przeprowadzonym w Polsce w latach 1997–2000 u dzieci <60. miesiąca życia, ryzyko hospitalizacji z powodu RVGE oszacowano na około 10/1000/rok (u dzieci <24. mż. – ok. 20/1000/rok) – co 20. dziecko trafiło więc do szpitala z powodu RVGE w ciągu pierwszych 5 lat życia.[1] Dawało to rocznie 21 506 hospitalizacji oraz oszacowaną liczbę 172 048 wizyt ambulatoryjnych (80/1000/rok) i 13 zgonów związanych z RVGE u dzieci w tym wieku.[1,2] Zakażenie RV potwierdzono u około 55% dzieci <5 lat, przyjmowanych do szpitala z powodu ostrej biegunki pozaszpitalnej; największy odsetek notowano w okresie od marca do maja (kwiecień – 75%; marzec, maj – 60%).[1] Przypadający na zimę i wiosnę szczyt hospitalizacji z powodu RVGE, nakładający się na sezon epidemiczny grypy i zakażeń RSV powoduje, że na oddziałach pediatrycznych brakuje w tym okresie miejsc, na co w tym roku wielokrotnie zwracano uwagę w różnych rejonach Polski.
Zapadalność na RVGE i ryzyko hospitalizacji różni się w poszczególnych sezonach epidemicznych, dlatego analiza wielu lat zapewnia bardziej wiarygodną ocenę. Prospektywna obserwacja dzieci zakwalifikowanych do grup kontrolnych wszystkich opublikowanych dotychczas badań klinicznych szczepionek rotawirusowych (najdokładniejsza metoda oceny zapadalności) wykazuje, że ryzyko hospitalizacji z powodu pozaszpitalnego RVGE w pierwszych 12–24 miesiącach życia wynosi 5–25/1000/rok, a ryzyko ciężkiego RVGE 18–153/1000/rok.[3-5]
Europejskie, wieloośrodkowego badanie SPRIK, w którym brały udział także polskie przychodnie z rejonu kielecczyzny, dowiodło natomiast, że w Polsce w pierwszych 5 latach życia co 21. dziecko wymaga leczenia w POZ z powodu RVGE, a prawie 70% tych dzieci nie ukończyło 2. roku życia.[6]
Szpitalna biegunka rotawirusowa
W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, RV są główną przyczyną szpitalnej biegunki o ostrym przebiegu u dzieci w pierwszych latach życia. Oszacowano, że na 2 dzieci <5 lat, przyjmowanych do szpitala z powodu pozaszpitalnego RVGE, przypada 1 przypadek szpitalnej biegunki RV (śr. ok. 10 700 epizodów/rok).[1] Połowa tych epizodów przedłuża hospitalizację o 3–5 dni, co daje rocznie dodatkowo 15 054–26 882 dni hospitalizacji, za które płaci szpital.[1,7]
Grupy ryzyka hospitalizacji z powodu RVGE
W przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych badaniu kliniczno-kontrolnym wykazano, że uczęszczanie do żłobka lub przedszkola zwiększa 3 razy (OR: 3; 95% CI: 1,8–5,3) ryzyko hospitalizacji z powodu RVGE, ale dopiero u dzieci po ukończeniu 2. roku życia.[8] Europejskie, wieloośrodkowe badania obserwacyjne SPRIK, REVEAL oraz SHRIK dowiodły z kolei, że zdecydowana większość (70–81%) dzieci hospitalizowanych z powodu pozaszpitalnego RVGE lub leczonych z tego powodu ambulatoryjnie nie ukończyła 2 lat.[6,9,10] Ryzyko hospitalizacji z powodu RVGE zwiększa także posiadanie rodzeństwa <2 lat (OR: 1,6; 95% CI: 1,1–2,3) oraz urodzeniowa masa ciała <2500 g (OR: 2,8; 95% CI: 1,6–5), ale dzieci te nie stanowią większości hospitalizowanych z powodu RVGE.[8] Obecnie jedynym pragmatycznym kryterium rokowania ciężkiego przebiegu RVGE jest więc młody wiek dziecka (3.–24. mż.), co znalazło odzwierciedlenie w zaleceniach dotyczących szczepienia przeciwko RV.[6,9,10]
dr med. Jacek Mrukowicz
Polski Instytut Evidence Based Medicine w Krakowie
Redaktor naczelny "Medycyny Praktycznej – Pediatrii"
Piśmiennictwo do komentarza
1. Mrukowicz J., Kowalska-Duplaga K., Krobicka B. i wsp.: The epidemiology and disease burden of rotavirus gastroenteritis in Poland: prospective, sentinel surveillance at 6 pediatric hospitals. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2003; 36: 540
2. Soriano-Gabarro M., Mrukowicz J., Vesikari T., Verstraeten T.: Burden of rotavirus disease in European Union countries. Pediatr. Infect. Dis. J., 2006; 25: S7–S11
3. Soares-Weiser K., Goldberg E., Timimi G. i wsp.: Rotavirus vaccine for preventing diarrhea. Cochrane Database of Syst. Rev., 2004; (1): CD002848
4. Vesikari T., Matson D.O., Dennehy P. i wsp.: Safety and efficacy of a pentavalent human-bovine (WC3) reassortant rotavirus vaccine. N. Engl. J. Med., 2006; 354: 23–33
5. Vesikari T., Karvonen A., Prymula R. i wsp.: Efficacy of human rotavirus vaccine against rotavirus gastroenteritis during the first 2 years of life in European infants: randomised, double-blind controlled study. The Lancet, 2007; 370: 1757–1763
6. Meyer N., Diez-Domingo J., Baldo J.M. i wsp.: Primary care-based surveillance to estimate the burden of rotavirus gastroenteritis in children aged <5 years in Europe (SPRIK). Kongres European Society for Paediatric Infectious Diseases, Graz (Austria), maj 2008
7. Szajewska H., Mrukowicz J.: Czy zapobieganie szpitalnym zakażeniom rota wirusowym u dzieci jest potrzebne i możliwe? Zakażenia, 2006; 1: 58–64
8. Dennehy P.H., Cortese M.M., Begue R.E. i wsp.: A case-control study to determine risk factors for hospitalization for rotavirus gastroenteritis in U.S. children. Pediatr. Infect. Dis. J., 2006; 25: 1123–1131
9. Van Damme P., Giaquinto C., Huet F. i wsp.: Multicenter prospective study of the burden of rotavirus acute gastroenteritis in Europe, 2004–2005: The REVEAL study. J. Infect. Dis., 2007; 195: S4–16
10. Forster J., Guarino A., Parez N. i wsp.: Hospital-based surveillance to estimate the burden of rotavirus gastroenteritis among European children younger than 5 years of age (SHRIK). Pediatrics, 2009; 123: e393–400
