Przemijające okołonaczyniowe zapalenie tętnicy szyjnej jako rzadka przyczyna jednostronnego bólu szyi

Transient perivascular inflammation of the carotid artery syndrome as a rare cause of unilateral neck pain. Polish Archives of Internal Medicine, 2023; 133: 16525. doi: 10.20 452/pamw.16 525

Jak cytować: Korbecka J., Chojdak-Łukasiewicz J., Sulima K., Korbecki A., Bladowska J., Paradowski B.: Przemijające okołonaczyniowe zapalenie tętnicy szyjnej jako rzadka przyczyna jednostronnego bólu szyi. Med. Prakt., 2024; 1: 102–103, 114

Skróty: MR (magnetic resonance) – rezonans magnetyczny, RCCA (right common carotid artery) – tętnica szyjna wspólna prawa, RICA (right internal carotid artery) – tętnica szyjna wewnętrzna prawa, TIPIC (transIent perivascular inflammation of the carotid artery) – przemijające okołonaczyniowe zapalenie tętnicy szyjnej, USG – ultrasonografia

Zespół przemijającego okołonaczyniowego zapalenia tętnicy szyjnej (TIPIC), wcześniej znany jako karotydynia lub zespół Faya, jest stosunkowo niedawno rozpoznaną rzadką przyczyną ostrego jednostronnego bólu szyi. Po raz pierwszy został opisany przez Faya w 1927 r.¹ Ból jest typowo umiejscowiony nad rozwidleniem tętnicy szyjnej, zwykle związany z tkliwością podczas badania palpacyjnego i może promieniować do sąsiednich okolic. Zespół TIPIC charakteryzuje się przejściowym okołonaczyniowym nieswoistym zapaleniem przydanki tętnicy szyjnej, ale jego patogeneza pozostaje niejasna.² Według dostępnych danych częstość występowania TIPIC wśród osób z ostrym bólem szyi wynosi 2,8%,³ jednak może być niedoszacowana z powodu ogólnie łagodnych objawów i ich samoistnego ustępowania.

Opis przypadku dotyczy 48-letniego mężczyzny, który zgłosił się z powodu prawostronnego bólu szyi o nagłym początku, utrzymującego się od 2–3 dni. Ból promieniował do prawej strony głowy i nasilał się po jej obróceniu w prawo. Pacjent zaprzeczył, aby doznał urazu szyi, był poddany interwencji chirurgicznej lub wystąpiło u niego zakażenie. Badanie przedmiotowe wykazało tkliwość podczas palpacji szyi na poziomie II (węzły chłonne szyjne głębokie górne) po stronie prawej, bez obrzęku. W badaniu ultrasonograficznym (USG) wykonanym w drugiej dobie hospitalizacji (3–4 dni od wystąpienia objawów) uwidoczniono ekscentryczne normo- i hipoechogeniczne pogrubienie ściany tętnicy szyjnej wspólnej prawej (RCCA) na poziomie rozwidlenia przechodzące na początkowy odcinek tętnicy szyjnej wewnętrznej prawej (RICA) (ryc. 1).

Ryc. 1. Badanie ultrasonograficzne w prezentacji B ukazujące obwodowe, jednorodnie hipoechogeniczne zgrubienie (strzałka) w rozwidleniu prawej tętnicy szyjnej wspólnej (RCCA), bez objawów nieprawidłowego przepływu w kolejnych badaniach spektralnych i kolorowym doplerze

USG metodą doplera wykazała prawidłowe parametry przepływu krwi w chorobowo zmienionej tętnicy szyjnej. Tomografia komputerowa wykonana według protokołu ostrodyżurowego w dniu przyjęcia pacjenta na oddział ratunkowy oraz rezonans magnetyczny (MR) wykonany w piątej dobie hospitalizacji wykazały okołonaczyniowy naciek końcowego odcinka RCCA w jej rozwidleniu i wokół początkowego odcinka RICA. MR wykazał hiperintensywny obrzęk tkanki okołonaczyniowej na obrazie T₂-zależnym, ze wzmocnieniem po podaniu kontrastu w obrazie T₁-zależnym w sekwencji z saturacją tłuszczu (ryc. 2).

Ryc. 2. Rezonans magnetyczny. A – obraz T2-zależny w płaszczyźnie poprzecznej pokazujący hiperintensywną ścianę RCCA z obwódką o niskim sygnale (strzałka), która odpowiada pogrubieniu i obrzękowi zajętego naczynia. B – obraz T₁-zależny z saturacją tłuszczu po podaniu kontrastu w płaszczyźnie poprzecznej pokazujący wzmocnienie tkanek okołonaczyniowych w rozwidleniu RCCA (strzałka)

Zespół TIPIC rozpoznano na podstawie wyników badań obrazowych po wykluczeniu innych zaburzeń naczyniowych i przyczyn bólu szyi. Zastosowano leczenie glikokortykosteroidem p.o. (metyloprednizolonem), które doprowadziło do ustąpienia objawów. Kontrolna USG wykazała regresję ekscentrycznej tkanki okołonaczyniowej. W ciągu roku od zgłoszenia się chorego 3-krotnie wystąpił nawrót objawów – po 1, 2 i 12 miesiącach od pierwszego epizodu. Za każdym razem pacjent zgłaszał prawostronny ból szyi o nagłym początku, promieniujący do prawej strony głowy. USG i MR wykazały pogrubienie ściany RCCA na poziomie rozwidlenia. Po zastosowaniu doustnego leczenia przeciwzapalnego uzyskano poprawę stanu klinicznego.

Zespół TIPIC to jednostka kliniczno-radiologiczna objawiająca się zwykle silnym, ostrym, jednostronnym bólem szyi, z początkiem objawów w wieku 30–50 lat.³ Wymaga różnicowania z chorobami autoimmunologicznymi, chorobami gardła i krtani, narządu wzroku i uzębienia. Badania obrazowe, zwłaszcza USG i MR, mogą potwierdzić proces zapalny, ujawniając nieprawidłowości w okolicy podziału tętnicy szyjnej wspólnej.⁴ Pomimo samoograniczającego przebiegu choroby, która zwykle ustępuje w ciągu 7–14 dni, udowodniono dobrą odpowiedź na leczenie przeciwzapalne. Nawrót choroby występuje u 18,6% pacjentów.⁵

Określenie „zespół TIPIC” dla grupy chorób z nieprawidłowościami w tkance miękkiej otaczającej tętnicę szyjną zaproponował Lecler w 2017 r.³
Ustalono 4 kryteria diagnostyczne:

1. ostry ból zlokalizowany nad tętnicą szyjną, który może promieniować do głowy
2. ekscentryczny naciek okołonaczyniowy w badaniu obrazowym
3. wykluczenie innych chorób naczyniowych i nienaczyniowych w badaniu obrazowym
4. poprawa w ciągu 14 dni, samoistna lub po zastosowaniu leczenia przeciwzapalnego.

Jako dodatkowe kryterium wskazano samoograniczającą się miękką blaszkę w błonie wewnętrznej naczynia.3 Wszystkie 4 kryteria diagnostyczne zostały spełnione w opisanym przypadku. Zespół TIPIC należy brać pod uwagę jako możliwą przyczynę naczyniową ostrego jednostronnego bólu szyi u pacjentów z charakterystycznym obrazem radiologicznym.