Jak cytować: Tuchendler E., Lelonek E., Biała M., Rymer W.: Powikłania skórne u personelu medycznego długotrwale stosującego środki ochrony indywidualnej przed zakażeniami. Med. Prakt., 2020; 6: 34–35
Skróty: COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, PPE (personal protective equipment) – środki ochrony indywidualnej, TEWL (transepidermal water loss) – przeznaskórkowa utrata wody
Wprowadzenie
W związku z pandemią COVID-19 personel medyczny
znacznie częściej niż zazwyczaj stosuje
środki ochrony indywidualnej (PPE) oraz myje i dezynfekuje ręce. Zmiany skórne związane
ze stosowaniem PPE zaobserwowano już w trakcie
epidemii SARS w latach 2002–2004.1,2 W badaniu
Foo i wsp. u 109 spośród 307 badanych pracowników
medycznych, którzy regularnie nosili maski
filtrujące N95, wystąpiły powikłania skórne, w tym u 59,6% zmiany trądzikowe, u 51,4% świąd
skóry. Rzadziej – jedynie u 64 badanych – odnotowano
zmiany skórne rąk związane z używaniem
rękawiczek (nadmierna suchość skóry, świąd,
osutka).1
Badanie Lan i wsp. przeprowadzone w Wuhanie w Chinach w czasie epidemii COVID-19
wykazało, że spośród 542 pracowników medycznych,
którzy długotrwale stosowali PPE, aż 97%
zgłaszało objawy takie jak suchość, świąd i złuszczanie
skóry, a także uszkodzenia powstałe wskutek
ucisku.3 Według badania przeprowadzonego
przez Zuo i wsp. w lutym br. czynnikami sprzyjającymi
wystąpieniu powikłań skórnych były: wcześniej
istniejące zmiany skórne, częstość noszenia
maski w ciągu dnia (<1 vs 1 vs >1 × dz.), a przede
wszystkim całkowity czas noszenia masek medycznych (szczególnie filtrujących N95). Spośród
wcześniej istniejących zmian skórnych u personelu
medycznego najczęściej zaostrzeniu ulegały: trądzik
(w 78,3% przypadków), łojotokowe zapalenie
skóry (20,2%) i trądzik różowaty (10,9%).4
Okolice ciała szczególnie narażone na uszkodzenia związane ze stosowaniem PPE
Konsekwencją stosowania PPE – noszenia masek
medycznych, gogli, rękawiczek i kombinezonów – w połączeniu z częstym myciem i dezynfekcją skóry
(szczególnie rąk) są jej uszkodzenia powstające w wyniku ucisku lub otarcia, a także kontaktowe
zapalenie skóry.1-4 Powstałe zmiany łatwo ulegają
wtórnym zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym.
Najczęściej obserwuje się uszkodzenia skóry w obrębie
twarzy, w okolicy nasady nosa, policzków i czoła, co jest związane z noszeniem masek, gogli i czepków, które aby mogły spełniać funkcję
ochronną, wymagają szczelnego dopasowania
do twarzy. W wyniku ucisku skóra ulega miejscowemu
niedokrwieniu, a parowanie i gromadzenie
się pary wodnej wewnątrz maski lub gogli zwiększają
wilgotność, czego efektem jest zmiękczenie
skóry i zwiększona podatność warstwy rogowej
naskórka na nacisk i wgniecenia. Wytworzone mikrośrodowisko sprzyja również nasileniu zmian w przebiegu trądziku zwykłego bądź inicjuje powstawanie trądziku mechanicznego.
Noszenie maseczki powoduje poza tym zmiany
skórne w okolicy małżowin usznych – otarcia i zmiany rumieniowe w wyniku ucisku zauszników
masek.
Ponadto w następstwie długotrwałego stosowania
czepków pot i łój pozostają na powierzchni
skóry i włosów, przyczyniając się do rozwoju lub zaostrzenia
takich dermatoz, jak: zapalenie mieszków
włosowych, łojotokowe zapalenie skóry czy wtórne
nadkażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze.
Jak zmniejszyć ryzyko powikłań skórnych związanych z noszeniem PPE
Zasadnicze znaczenie w zapobieganiu uszkodzeniom
skóry powodowanym przez PPE ma zmniejszenie
siły i skrócenie czasu nacisku na skórę.
Efekt ten można osiągnąć dzięki dopasowaniu
gogli i maseczki do kształtu nosa i twarzy w taki
sposób, aby nie odczuwać dyskomfortu i tarcia
materiału o skórę. American Academy of Dermatology
(AAD) nie zaleca umieszczania żadnego
materiału (np. opatrunków) między skórą a maską,
ponieważ mogłoby to powodować jej nieszczelność i tym samym zwiększać ryzyko zakażenia
SARS-CoV-2.5
Zaleca się natomiast ograniczenie czasowe w noszeniu PPE – zwykle wskazane jest usunięcie
lub wymiana PPE, jeśli doszło do ich zawilgocenia
bądź zabrudzenia. Istotne jest również utrzymanie
czystości skóry przez stosowanie w codziennej
pielęgnacji niekomedogennego preparatu myjącego o zbalansowanym pH oraz nawilżanie skóry
kremem (przynajmniej godzinę przed założeniem
maski). Nakładanie na twarz makijażu przez osoby
noszące długotrwale PPE jest niekorzystne.