Powikłania skórne u personelu medycznego długotrwale stosującego środki ochrony indywidualnej przed zakażeniami

Jak cytować: Tuchendler E., Lelonek E., Biała M., Rymer W.: Powikłania skórne u personelu medycznego długotrwale stosującego środki ochrony indywidualnej przed zakażeniami. Med. Prakt., 2020; 6: 34–35

Skróty: COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, PPE (personal protective equipment) – środki ochrony indywidualnej, TEWL (transepidermal water loss) – przeznaskórkowa utrata wody

Wprowadzenie

W związku z pandemią COVID-19 personel medyczny znacznie częściej niż zazwyczaj stosuje środki ochrony indywidualnej (PPE) oraz myje i dezynfekuje ręce. Zmiany skórne związane ze stosowaniem PPE zaobserwowano już w trakcie epidemii SARS w latach 2002–2004.^1,2 W badaniu Foo i wsp. u 109 spośród 307 badanych pracowników medycznych, którzy regularnie nosili maski filtrujące N95, wystąpiły powikłania skórne, w tym u 59,6% zmiany trądzikowe, u 51,4% świąd skóry. Rzadziej – jedynie u 64 badanych – odnotowano zmiany skórne rąk związane z używaniem rękawiczek (nadmierna suchość skóry, świąd, osutka).¹
Badanie Lan i wsp. przeprowadzone w Wuhanie w Chinach w czasie epidemii COVID-19 wykazało, że spośród 542 pracowników medycznych, którzy długotrwale stosowali PPE, aż 97% zgłaszało objawy takie jak suchość, świąd i złuszczanie skóry, a także uszkodzenia powstałe wskutek ucisku.³ Według badania przeprowadzonego przez Zuo i wsp. w lutym br. czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu powikłań skórnych były: wcześniej istniejące zmiany skórne, częstość noszenia maski w ciągu dnia (<1 vs 1 vs >1 × dz.), a przede wszystkim całkowity czas noszenia masek medycznych (szczególnie filtrujących N95). Spośród wcześniej istniejących zmian skórnych u personelu medycznego najczęściej zaostrzeniu ulegały: trądzik (w 78,3% przypadków), łojotokowe zapalenie skóry (20,2%) i trądzik różowaty (10,9%).⁴

Okolice ciała szczególnie narażone na uszkodzenia związane ze stosowaniem PPE

Konsekwencją stosowania PPE – noszenia masek medycznych, gogli, rękawiczek i kombinezonów – w połączeniu z częstym myciem i dezynfekcją skóry (szczególnie rąk) są jej uszkodzenia powstające w wyniku ucisku lub otarcia, a także kontaktowe zapalenie skóry.^1-4 Powstałe zmiany łatwo ulegają wtórnym zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym. Najczęściej obserwuje się uszkodzenia skóry w obrębie twarzy, w okolicy nasady nosa, policzków i czoła, co jest związane z noszeniem masek, gogli i czepków, które aby mogły spełniać funkcję ochronną, wymagają szczelnego dopasowania do twarzy. W wyniku ucisku skóra ulega miejscowemu niedokrwieniu, a parowanie i gromadzenie się pary wodnej wewnątrz maski lub gogli zwiększają wilgotność, czego efektem jest zmiękczenie skóry i zwiększona podatność warstwy rogowej naskórka na nacisk i wgniecenia. Wytworzone mikrośrodowisko sprzyja również nasileniu zmian w przebiegu trądziku zwykłego bądź inicjuje powstawanie trądziku mechanicznego.
Noszenie maseczki powoduje poza tym zmiany skórne w okolicy małżowin usznych – otarcia i zmiany rumieniowe w wyniku ucisku zauszników masek.
Ponadto w następstwie długotrwałego stosowania czepków pot i łój pozostają na powierzchni skóry i włosów, przyczyniając się do rozwoju lub zaostrzenia takich dermatoz, jak: zapalenie mieszków włosowych, łojotokowe zapalenie skóry czy wtórne nadkażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze.

Jak zmniejszyć ryzyko powikłań skórnych związanych z noszeniem PPE

Zasadnicze znaczenie w zapobieganiu uszkodzeniom skóry powodowanym przez PPE ma zmniejszenie siły i skrócenie czasu nacisku na skórę. Efekt ten można osiągnąć dzięki dopasowaniu gogli i maseczki do kształtu nosa i twarzy w taki sposób, aby nie odczuwać dyskomfortu i tarcia materiału o skórę. American Academy of Dermatology (AAD) nie zaleca umieszczania żadnego materiału (np. opatrunków) między skórą a maską, ponieważ mogłoby to powodować jej nieszczelność i tym samym zwiększać ryzyko zakażenia SARS-CoV-2.⁵
Zaleca się natomiast ograniczenie czasowe w noszeniu PPE – zwykle wskazane jest usunięcie lub wymiana PPE, jeśli doszło do ich zawilgocenia bądź zabrudzenia. Istotne jest również utrzymanie czystości skóry przez stosowanie w codziennej pielęgnacji niekomedogennego preparatu myjącego o zbalansowanym pH oraz nawilżanie skóry kremem (przynajmniej godzinę przed założeniem maski). Nakładanie na twarz makijażu przez osoby noszące długotrwale PPE jest niekorzystne.