Leczenie COVID-19
Podobnie jak w poprzedniej wersji zaleceń sformułowano wskazania terapeutyczne dla poszczególnych stadiów klinicznych COVID-19. Uwzględniono nowe leki o działaniu przeciwwirusowym: wirostatyki (molnupirawir oraz nirmatrelwir z rytonawirem) i przeciwciała monoklonalne (mAb: sotrowimab oraz kasiriwimab) oraz rozszerzono wskazania do stosowania remdesiwiru o chorych w stadium 1 COVID-19. Nie określono jednak grup priorytetowych ani zasad kwalifikowania do tego leczenia w sytuacji ograniczonego dostępu.
W Polsce przeciwciała monoklonalne przeciwko SARS-CoV-2 nie są powszechnie dostępne. Wysoka cena i sposób ich podawania ograniczają możliwość zastosowania tej terapii. Leki są przeznaczone dla chorych na wczesnym etapie zakażenia SARS-CoV-2, zanim wystąpią wskazania do hospitalizacji. Podaje się przede wszystkim dożylnie (kasiriwimab z imdewimabem można też podać podskórnie, jednak w czasie obecnej fali pandemii, w której dominuje wariant Omicron, lek ten nie jest zalecany), a ta droga podawania leków rzadko jest dostępna w leczeniu ambulatoryjnym. Łatwiejszy jest dostęp do wirostatyków. Remdesiwir był w Polsce stosowany niemal od początku epidemii u hospitalizowanych chorych z niewydolnością oddechową. Obecnie można go stosować również u osób w stadium 1 choroby, przy czym także w przypadku tego leku istotnym ograniczeniem jest konieczność podania pozajelitowego. Nadzieję budzą wirostatyki przyjmowane doustnie (molnupirawir oraz nirmatrelwir z rytonawirem), jednak w momencie pisania niniejszego artykułu nadal nie są one dostępne dla większości chorych z czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19, z powodu ograniczonej ilości leku sprowadzonej do Polski.
Kolejną nowością jest dodanie anakinry do leków przeciwzapalnych stosowanych w fazie burzy cytokinowej. 16 grudnia 2021 roku Europejska Agencja Leków (EMA) wydała pozytywną opinię o stosowaniu tego antagonisty receptora interleukiny 1 (IL-1) w leczeniu chorych z zapaleniem płuc wymagającym tlenoterapii w przebiegu COVID-19, u których istnieje ryzyko rozwoju ciężkiej niewydolności oddechowej ocenione na podstawie oznaczenia stężenia rozpuszczalnego receptora urokinazowego aktywatora plazminogenu w osoczu (suPAR ≥6 ng/ml). Dzień później Komisja Europejska zatwierdziła lek do stosowania na terenie Unii Europejskiej.16
W prezentowanych powyżej wytycznych zaktualizowano również i poszerzono fragmenty poświęcone postępowaniu niezalecanemu w COVID-19. W poprzedniej wersji zaleceń PTEiLChZ znajdował się zapis o rozważeniu stosowania osocza ozdrowieńców. Obecnie leczenie preparatami zawierającymi swoistą immunoglobulinę anty-SARS-CoV-2 nie jest już zalecane, gdyż nie wykazano skuteczności takiego postępowania.
Porównanie leczenia przeciwwirusowego oraz immunomodulującego aktualnie zalecanego przez PTEiLChZ z postępowaniem rekomendowanym w wytycznych WHO, National Institutes of Health oraz Infectious Diseases Society of America przedstawiono w tabeli 1. W zestawieniu zwrócono uwagę na wybór leków dla poszczególnych grup chorych oraz istotne różnice w przyjętych kryteriach zastosowania danego leczenia oraz w dawkowaniu niektórych leków.
Piśmiennictwo:
1. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji: Farmakoterapia COVID-19 – aktualizacja. Wersja 2.9. 14.10.2021. www.aotm.gov.pl/covid-19/zalecenia-w-covid-19/ (dostęp: 28.02.2022)2. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji: Diagnostyka COVID-19. Aktualizacja zaleceń. Wersja 2.1. 27.05.2021. www.aotm.gov.pl/covid-19/zalecenia-w-covid-19/ (dostęp: 28.02.2022)
3. World Health Organization: Therapeutics and COVID-19: living guideline. www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-therapeutics-2022.1 (dostęp 28.02.2022)
4. National Institutes of Health: Coronavirus disease 2019 (COVID-19) treatment guidelines. www.covid19treatmentguidelines.nih.gov (dostęp 28.02.2022)
5. Infectious Diseases Society of America: Guidelines on the treatment and management of patients with COVID-19. https://www.idsociety.org/practice-guideline/covid-19-guideline-treatment-and-management (dostęp: 28.02.2022)
6. Notomi T., Okayama H., Masubuchi H. i wsp.: Loop-mediated isothermal amplification of DNA. Nucleic Acids Res., 2000; 28: E63
7. Małopolskie Centrum Biotechnologii: Monitorowanie zmienności genetycznej wirusa SARS-CoV-2 w Polsce. https://mcb.uj.edu.pl/glowna/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_vciMmSW1J8Fa/26 904 801/147 455 374 (dostęp: 28.02.2022)
8. Ministerstwo Zdrowia: tweet z 23 stycznia 2022 r. https://twitter.com/mz_gov_pl/status/1 485 187 076 446 429 192 (dostęp: 28.02.2022)
9. National Institutes of Health: Rapid lateral flow coronavirus (COVID-19) tests. 24.02.2022 (aktualizacja). www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/testing/regular-rapid-coronavirus-tests-if-you-do-not-have-symptoms/ (dostęp: 28.02.2022)
10. European Centre for Disease Prevention and Control: Options for the use of rapid antigen tests for COVID-19 in the EU/EEA – first update. www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/options-use-rapid-antigen-tests-covid-19-eueea-first-update (dostęp: 28.02.2022)
11. Centers for Disease Control and Prevention: Interim guidelines for COVID-19 antibody testing in clinical and public health settings. 24.01.2022 (aktualizacja). www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/lab/resources/antibody-tests-guidelines.html#ref-10 (aktualizacja: 24.01.2022; dostęp: 24.02.2022)
12. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH: Ogólnopolskie Badanie Seroepidemiologiczne COVID-19 „OBSER-CO”. Podsumowanie wyników III tury badania. www.pzh.gov.pl/raport-ogolnopolskie-badanie-seroepidemiologiczne-covid-19-obser-co-podsumowanie-wynikow-iii-tury-badania/ (dostęp: 28.02.2022)
13. Murugesan K., Jagannathan P., Pham T.D. i wsp.: Interferon-gamma release assay for accurate detection of SARS-CoV-2 T cell response. Clin. Infect. Dis., 2020; Vol. 73: e3130–e3132
14. Kotton C.N., Kumar D., Caliendo A.M. i wsp.; The Transplantation Society International CMV Consensus Group: The third international consensus guidelines on the management of cytomegalovirus in solid-organ transplantation. Transplantation, 2018; 102: 900–931
15. Le Bert N., Tan A.T., Kunasegran K. i wsp.: SARS-CoV-2-specific T cell immunity in cases of COVID-19 and SARS, and uninfected controls. Nature, 2020; 584: 457–462
16. Europejska Agencja Leków: EMA recommends approval for use of Kineret in adults with COVID-19. 16.12.2021. www.ema.europa.eu/en/news/ema-recommends-approval-use-kineret-adults-covid-19 (dostęp: 28.02.2022)
17. Langford B.J., So M., Raybardhan S., Leung V. i wsp.: Antibiotic prescribing in patients with COVID-19: rapid review and meta-analysis. Clin. Microbiol. Infect., 2021; 27: 520–531
18. Bendala Estrada A.D., Calderón Parra J., Fernández Carracedo E. i wsp.: Inadequate use of antibiotics in the covid-19 era: effectiveness of antibiotic therapy. BMC Infect. Dis., 2021; 21: 1144
19. O’Toole R.F.: The interface between COViD-19 and bacterial healthcare-associated infections. Clin. Microbiol. Infect., 2021; 27: 1772–1776
20. Dzierżanowska-Fangrat K., Czuczwar M., Szczeklik W., Misiewska-Kaczur A.: Prawidłowe stosowanie antybiotyków u chorych na COVID-19 – propozycja zaleceń Grupy Ekspertów. www.mp.pl/webinaria/287 877,prawidlowe-stosowanie-antybiotykow-u-chorych-na-covid-19 (dostęp: 28.02.2022)
21. Rymer W.: Antybiotykoterapia u chorych zakażonych SARS-CoV-2. Omówienie wytycznych National Institute for Health and Care Excellence (NICE) 2021. Med. Prakt., 2021; 5: 55–62
