Kiedy w lipcu 2014 roku Nigeria zgłosiła ostatni przypadek zakażenia dzikim wirusem polio typu 1 (WPV1), dwoma ostatnimi krajami na świecie, gdzie do tej pory nie przerwano transmisji dzikiego wirusa polio (WPV) został Pakistan i Afganistan.
W jednym z ostatnich numerów czasopisma „Morbidity and Mortality Weekly Report” opublikowano raport podsumowujący efekty działań podjętych w Pakistanie w okresie od stycznia 2014 roku do sierpnia 2015 w ramach „Programu Eradykacji poliomyelitis” opartego na wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), którego głównym celem jest przerwanie transmisji WPV1 do końca 2016 roku.
W wyniku podjętych w tym zakresie działań w okresie od stycznia do sierpnia 2015 roku odnotowano łącznie 38 przypadków zakażeń WPV1, czyli o 84% mniej niż w analogicznym okresie w 2014 roku, kiedy liczba zgłoszeń wyniosła 243. Wśród przypadków zakażeń odnotowanych w 2015 roku, 84% dotyczyło dzieci w wieku <36 miesięcy, a 32% z nich nigdy nie było szczepione przeciwko polio. Zmniejszyła się również liczba zakażeń krążącym wirusem typu 2 pochodzenia szczepionkowego (cVDPV2) - z 48 przypadków odnotowanych w 2013 roku do 22 w 2014. Analizując dane za okres do 23 października 2015 roku, 2 przypadki zakażeń cVDPV2 odnotowano w lutym 2015 roku, a ostatni potwierdzony przypadek zakażenia WPV typu 3 (WPV3) odnotowano w Pakistanie w roku 2012, co wskazuje na prawdopodobną eliminację tego typu wirusa. Zwiększenie liczby potwierdzonych zakażeń WPV1 w 2014 roku, w porównaniu z rokiem 2013, z 93 do 306 przypadków, spowodowane było epidemią polio w jednym z regionów Pakistanu, objętym działaniami wojennymi.
W ramach „Programu Eradykacji poliomyelitis” prowadzi się czynną immunoprofilaktykę, obejmującą rutynowe szczepienia niemowląt i dzieci doustną 3-walentną „żywą” szczepionką przeciwko poliomyelitis (OPV-3) w momencie urodzenia oraz w wieku 6, 10 i 14 tygodni, a także szczepienia wychwytujące dzieci w wieku <5 lat (głównie doustną monowalentną szczepionką przeciwko poliomyelitis zawierającą typ 1 wirusa [mOPV1] oraz szczepionką 2-walentną zwierającą wirusa polio typu 1 i 2 [bOPV]). Aby zwiększyć odporność populacyjną do poziomu zapewniającego przerwanie transmisji WPV wprowadzono dodatkowo szczepienia inaktywowaną szczepionką przeciwko polio (IPV). Zgodnie z przyjętym przez WHO programem 1 dawkę IPV podawaną w wieku 14 tygodni wprowadzono do powszechnych programów szczepień we wszystkich krajach stosujących OPV. Ma to na celu zwiększenia odporności populacyjnej i przygotowanie do zaprzestanie stosowania szczepionki tOPV we wszystkich krajach członkowskich WHO do kwietnia 2016 roku i zastąpienie jej bOPV (p. http://www.mp.pl/szczepienia/aktualnosci/show.html?id=124046). W ramach podjętych działań, do listopada 2014 roku, przeciwko polio zaszczepiono 1,7 mln dzieci. WHO oraz United Nations Children Found (UNICEF) oszacowały, że odsetek niemowląt zaszczepionych 3 dawkami OPV w ramach narodowego programu szczepień wyniósł 72% i odsetek ten nie zmienił się od 2013 roku. Wśród dzieci w wieku 6-23 miesięcy, u których potwierdzono ostre porażenie wiotkie (AFP) niezwiązane z poliomyelitis odsetek zaszczepionych 3 dawkami OPV wyniósł 66% i był mocno zróżnicowany w zależności od regionu - od 18 do 83%. Uwagę zwraca również fakt, że wśród tych zmniejszył się również odsetek nigdy nieszczepionych - z 6,3% w 2014 roku do 2,1% w 2015, a odsetek dzieci, które otrzymały ≥4 dawki OPV zwiększył się, w roku 2015 w porównaniu z 2014 r. z 88% do 96%.
Nadzór epidemiologiczny obejmuje działania opierające się głównie na wykrywaniu nowych zachorowań na poliomyelitis i potwierdzaniu tych zachorowań poprzez testy laboratoryjne. W 2014 roku roczna zapadalność na AFP niezwiązane z poliomyelitis wśród dzieci w wieku <15 lat wyniosła 6,2/100 000 mieszkańców (zgodnie z kryteriami przyjętymi przez WHO wskaźnik ten powinien wynosić ≥2/100 000 mieszkańców - przyp. red.), a w zależności od regionu wartość wskaźnika wahała się od 1,4 do 13,7/ 100 000 mieszkańców. Prawidłowe pobranie próbek stolca przeprowadzono w 88% przypadków, a wartość ta wahała się od 80-92% (zgodnie z kryteriami przyjętymi przez WHO odsetek ten powinien wynosić ≥80% - przyp. red.). Natomiast nadzór nad występowaniem wirusa polio w środowisku opiera się na pobieraniu co 4-5 tygodni próbek ze ścieków kanalizacyjnych w celu wykrycia obecności wirusa. W okresie od stycznia 2014 roku do sierpnia 2015 pobrano łącznie 615 próbek - obecność WPV1 stwierdzono w 20%, czyli mniej niż w analogicznym okresie w roku poprzednim, kiedy wirusa polio potwierdzono w 34% próbek.
Zmniejszenie liczby potwierdzonych zakażeń WPV1 oraz odsetka próbek, w których potwierdzono obecność wirusa polio wskazuje, że podejmowane działania mające na celu eliminację poliomyelitis w Pakistanie są skuteczne, a zwiększona transmisja WPV1 w 2015 roku ograniczyła się tylko do regionów tzw. dużego ryzyka.
Biorąc pod uwagę różnice w efektywności prowadzonych działań w poszczególnych regionach, rząd Pakistanu powinien kontynuować realizację programu eradykacji, pracując jednocześnie nad poprawą jego realizacji, co pozwoli osiągnąć wyznaczony cel, jakim jest przerwanie transmisji wirusa polio do końca 2016 roku i tym samym światową eradykację poliomyelitis.
Zobacz również: http://www.mp.pl/szczepienia/aktualnosci/show.html?id=111585
