Brak szczepienia BCG u dzieci do 2. roku życia

Czy w aktualnej sytuacji w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej można realizować szczepienie przeciwko gruźlicy, jeśli nie wykonano go na oddziale noworodkowym, czy lepiej je opóźnić i w pierwszej kolejności podać inne szczepionki przewidziane w PSO do 2. roku życia?

W realizacji indywidualnego kalendarza szczepień (IKSz) należy się kierować dwoma podstawowymi zasadami: (1) jak najszybciej uzupełnić brakujące szczepienia, (2) rozpocząć od uodpornienia przeciwko chorobom, które z powodów epidemiologicznych lub przebiegu zakażenia (powikłania) niosą ze sobą największe ryzyko. Biorąc pod uwagę obie zasady, proponuję rozpocząć szczepienia od preparatów przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP), pałeczce hemofilnej (Hib) i pneumokokom (PCV), podając podczas tej samej wizyty – w miarę możliwości – także szczepionkę przeciwko polio (IPV) i WZW typu B. Najwygodniej uzupełniać te szczepienia szczepionkami wysoce skojarzonymi typu „5 w 1” lub „6 w 1”.

BCG można natomiast podać między kolejnymi dawkami schematu pierwotnego wymienionych powyżej preparatów. Zgodnie z informacją producenta zawartą w Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL) szczepionkę BCG można również podać na jednej wizycie z innymi inaktywowanymi lub atenuowanymi preparatami, a więc także ze szczepionkami wymienionymi powyżej.

Przed szczepieniem należy zebrać wywiad dotyczący ewentualnego kontaktu dziecka z osobą chora na gruźlicę, prątkującą. Jest to ważne przede wszystkim z powodu postępowania z takim dzieckiem, wskazania do wykonania badań pomocniczych oraz chemioprofilaktyki. W wywiadzie należy również uwzględnić pytanie, czy w środowisku domowym dziecka lub wśród osób z bliskiego kontaktu nie ma osób przewlekle kaszlących, u których nie wyjaśniono przyczyny kaszlu. W takiej sytuacji należy przeanalizować, jaki kontakt z tą osobą miało dziecko, zalecić diagnostykę u osoby kaszlącej lub wykonać próbę tuberkulinową, lub test IGRA u dziecka (wybór metody zależy od dostępności poszczególnych badań), a kwalifikację do szczepienia BCG przeprowadzić dopiero po uzyskaniu wyników. Choć podanie BCG dziecku zakażonemu prątkiem gruźlicy nie jest wskazane, to przypadkowe zaszczepienie osoby zakażonej grozi jedynie przyspieszonym, nasilonym odczynem miejscowym (poronny fenomen Kocha), nie jest natomiast związane ze zwiększonym ryzykiem odczynów uogólnionych.

Nie ma ograniczeń dotyczących placówek medycznych, w których można wykonać zaległe szczepienie BCG. W szczególności nie ma żadnych przepisów lub zaleceń, które nie pozwalałyby realizować szczepienia BCG w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Zapis w PSO mówi tylko, że „… w przypadku (…) wątpliwości, co do stanu zaszczepienia przeciw gruźlicy, szczepienie to może być przeprowadzone po konsultacji w poradni specjalistycznej przeprowadzającej szczepienia ochronne”. Uważam, że w obecnej sytuacji, kiedy przez kilka tygodni nie działała ambulatoryjna opieka specjalistyczna (AOS), co wydłużyło czas oczekiwania na wizytę, należy dołożyć wszelkich starań, aby – w miarę możliwości kadrowych (pielęgniarka po szkoleniu w zakresie wykonywania szczepienia BCG) – zaległe szczepienie BCG wykonywać w poradniach POZ. Pielęgniarka z uprawnieniami do szczepień przeszła szkolenie także w zakresie podawania śródskórnego szczepionki BCG. Mimo że praktyczne doświadczenie pielęgniarek w wykonywaniu tego szczepienia poza oddziałami noworodkowymi może być rzeczywiście ograniczone, nie powinno to stanowić przeciwwskazania do podania BCG w POZ.