Jak wykonać szczepienie przeciwko zapaleniu mózgu przenoszonemu przez kleszcze?

Trzy lata temu pacjent otrzymał jedną dawką szczepionki FSME-Immun. Obecnie chce kontynuować cykl szczepienia. Czy należy go rozpocząć od nowa, czy zastosować inny schemat?

W Polsce dostępne są dwie inaktywowane szczepionki przeciwko zapaleniu mózgu przenoszonemu przez kleszcze (KZM) – FSME-Immun i Encepur. Szczepienie podstawowe obejmuje 3 dawki. Klasyczny cykl szczepienia trwa ponad 6 miesięcy i dla większości osób, które wybierają się na obszary endemicznego występowania KZM, jest on trudny do zrealizowania zgodnie z zaleceniami producenta. W praktyce bardzo często pacjenci przyjmują kolejne dawki szczepionki w dłuższych odstępach. Badania wykazały jednak, że nawet pojedyncza dawka szczepionki przeciwko KZM wywołuje długotrwałą pamięć immunologiczną u około 94% szczepionych. Obserwacja ta wskazuje, że wydłużanie odstępów między kolejnymi dawkami szczepienia nie ma decydującego znaczenia dla jego skuteczności. Podobny wniosek przyniosło badanie Heinza i wsp., w którym wykazano, że wśród nieregularnie szczepionych pacjentów skuteczność rzeczywista szczepionki (efektywność) wynosi około 95%, czyli tyle, ile wynosi skuteczność szczepionki podawanej zgodnie z zaleceniami producenta. Mniejszą skuteczność obserwuje się u osób ≥50. roku życia. Jednak niezależnie od wieku, pierwszą dawkę przypominającą należy podać 3 lata po szczepieniu podstawowym. Zalecane odstępy dla kolejnych dawek przypominających różnią się w zależności od wieku i wynoszą u osób w wieku <50. roku życia – 5 lat, a dla osób w wieku ≥50. roku życia – 3 lata. Nie przeprowadzono badań oceniających zamienne stosowanie preparatów.

Jak wynika z powyższych danych, czynniki osobnicze, wiek i stan zdrowia osoby szczepionej są ważniejsze niż nieregularne podawanie kolejnych dawek szczepionki, które nie ma istotnego wpływu na skuteczność całego szczepienia.

Moim zdaniem, dalsze postępowanie zależy od wieku i stanu zdrowia pacjenta oraz oceny ryzyka zachorowania na KZM. Jeżeli pacjent jest młody i zdrowy, a ryzyko KZM jest małe, to można kontynuować szczepienie rozpoczęte 3 lata temu, podając mu kolejne 2 dawki (tj. teraz i za 5–12 mies.) i zalecając unikanie narażenia na ukąszenia przez kleszcze. Nowy cykl szczepienia można natomiast rozpocząć, jeżeli pacjent ukończył 50 lat, jest obciążony chorobami przewlekłymi, które mogą zaburzać odpowiedź na szczepienie, oraz jest narażony na duże ryzyko KZM (np. praca w leśnictwie, wypoczynek na terenach leśnych).