Co wiadomo o skuteczności klinicznej i bezpieczeństwie szczepionki mRNA-1273 (Spikevax) przeciwko COVID-19 u nastolatków?

Opracowała Małgorzata Ściubisz

Skróty: analiza mITT – zmodyfikowana analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, analiza per protocol – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z protokołem badania, CI – przedział ufności, CDC – Centers for Disease Control and Prevention, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, ECMO – pozaustrojowa oksygenacja przezbłonowa, MIS-C (multisystem inflammatory syndrome in children) – wieloukładowy zespół zapalny u dzieci związany z SARS-CoV-2, NOP – niepożądany odczyn poszczepienny, RCT – badanie z randomizacją, RT-PCR – reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkrypcją, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2

*Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).

Metodyka: RCT przeprowadzone w 26 ośrodkach w Stanach Zjednoczonych, podwójnie ślepa próba, analiza per protocol oraz mITT, mediana okresu obserwacji wynosiła 53 dni po podaniu 2. dawki

Populacja: 3732 nastolatków (51% chłopcy) w wieku 12–17 lat (śr. 14,3 lat; 74% w wieku 12–15 lat) ogólnie zdrowych; kryteria wykluczające, m.in.: choroba o ostrym przebiegu lub gorączka (≥38°C) w dniu kwalifikacji do badania lub w ciągu 24 h przed nią, wrodzone lub nabyte niedobory odporności (w tym zakażenie HIV), podejrzenie aktywnego zapalenia wątroby, zaburzenia krzepnięcia będące przeciwwskazaniem do wstrzyknięć domięśniowych, anafilaksja, pokrzywka lub jakakolwiek inna reakcja alergiczna po podaniu szczepionki wymagająca interwencji medycznej w wywiadzie, drgawki gorączkowe w wywiadzie, nowotwór złośliwy rozpoznany w ciągu ostatnich 10 lat (z wyjątkiem nowotworów skóry innych niż czerniak złośliwy), przyjmowanie leków immunosupresyjnych lub immunomodulujących przez >14 dni w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed rekrutacją (prednizon w dawce ≥20 mg/24 h lub inny GKS w równoważnej dawce), immunoglobuliny lub preparatów krwi w ciągu 3 mies. przed rekrutacją

Interwencja: 2 dawki (każda po 0,5 ml) szczepionki mRNA-1273 podawane i.m. w schemacie 0, 28 dni – 2489 dzieci (grupa eksperymentalna [szczepiona])

Kontrola: placebo – 1243 nastolatków (grupa kontrolna)

Wyniki: W okresie od 9 grudnia 2020 roku do 28 lutego 2021 roku do badania zakwalifikowano 3732 nastolatków w wieku 12–17 lat, których przydzielono losowo do jednej z 2 grup (p. wyżej). Ponad 98% ochotników otrzymało 2 dawki szczepionki mRNA-1273. Serologiczne lub wirusologiczne (RT-PCR) dowody zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo stwierdzono u 6% nastolatków z obu grup. Badane grupy nie różniły się istotnie w zakresie wybranych cech klinicznych i demograficznych.
Skuteczność kliniczną szczepionki mRNA-1273 oceniono w zapobieganiu zachorowaniom na objawową COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie (definicja główna – ≥2 z następujących objawów: gorączka ≥38°C, dreszcze, ból mięśni, ból głowy, ból gardła, zaburzenia węchu lub smaku o nagłym początku, lub ≥1 z następujących objawów ze strony układu oddechowego: kaszel, duszność lub trudności w oddychaniu, kliniczne lub radiologiczne cechy zapalenia płuc i dodatni wynik badania metodą RT-PCR w kierunku SARS-CoV-2, lub definicja dodatkowa zgodna z kryteriami CDC: ≥1 objaw ogólnoustrojowy lub ze strony układu oddechowego i dodatni wynik badania metodą RT-PCR w kierunku SARS-CoV-2), zakażeniom SARS-CoV-2 (dodatni wynik testu serologicznego na obecność przeciwciał przeciwko białku N [nukleokapsydu] lub badania RT-PCR niezależnie od obecności objawów COVID-19 u osób bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości) i bezobjawowym zakażeniom SARS-CoV-2 (dodatni wynik testu serologicznego na obecność przeciwciał przeciwko białku N [nukleokapsydu] lub badania RT-PCR u osób bez objawów COVID-19 oraz bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości) w grupie 3181 nastolatków bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały 2 dawki szczepionki mRNA-1273 lub placebo (analiza per protocol) i 3236 nastolatków bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały ≥1 dawkę szczepionki mRNA-1273 lub placebo (dodatkowo wyłączono osoby, które otrzymały nieprawidłowe wstrzyknięcie; analiza mITT).
Wykazano, że szczepienie preparatem mRNA-1273 u nastolatków w wieku 12–17 lat, w porównaniu z placebo, znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na objawową COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie, a także zmniejsza ryzyko zakażenia SARS-CoV-2, w tym zakażenia bezobjawowego (p. tab. 1.).

Tolerancję i bezpieczeństwo szczepionki mRNA-1273 oceniono w grupie 3720 nastolatków, którym podano ≥1 dawkę szczepionki mRNA-1273 lub placebo. Zdefiniowane wcześniej miejscowe i ogólnoustrojowe NOP obserwowano częściej w grupie szczepionej mRNA-1273 niż placebo, zarówno po podaniu pierwszej dawki, jak i drugiej. W ciągu 7 dni po podaniu pierwszej lub drugiej dawki szczepionki najczęściej obserwowano ból w miejscu wstrzyknięcia, zaczerwienienie, obrzęk, powiększenie węzłów chłonnych w okolicy wstrzyknięcia, gorączkę, ból głowy, zmęczenie, ból mięśni, stawów, nudności lub wymioty, dreszcze. Ogółem miejscowe i ogólnoustrojowe NOP obserwowano częściej po podaniu drugiej dawki szczepionki, niż po pierwszej (p. tab. 2.). Zazwyczaj miały one łagodne lub umiarkowane nasilenie i ustępowały samoistnie w ciągu śr. 4 dni. Miejscowe lub ogólnoustrojowe NOP utrudniające codzienną aktywność zgłaszano rzadko, odpowiednio u 6,8 i 4,4% nastolatków po pierwszej dawce szczepionki oraz 6,9 i 13,7% po drugiej dawce. W grupie szczepionej zgłoszono 1 (<0,1%) NOP wymagający konsultacji lekarskiej na SOR lub hospitalizacji (gorączka >40°C).
Zdarzenia niepożądane spontanicznie zgłaszane przez uczestników badania oraz zdarzenia niepożądane wymagające interwencji medycznej oceniano w ciągu 28 dni po podaniu pierwszej i drugiej dawki szczepionki mRNA-1273 lub placebo. Zdarzenia niepożądane, które uznano za prawdopodobnie związane z podaniem szczepionki lub placebo wystąpiły odpowiednio u 12,6% i 5,8% osób, najczęściej obserwowano powiększenie węzłów chłonnych po stronie wstrzyknięcia (4,3%) i ból głowy (2,4%). Nie odnotowano żadnego zgonu, przypadku MIS-C oraz zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia.