Opracowała lek. Iwona Rywczak
Zakrzepowa małopłytkowość immunologiczna indukowana szczepieniem (vaccine-induced immune thrombotic trombocytopenia – VITT) jest ciężkim zdarzeniem niepożądanym po szczepionkach przeciwko COVID-19 opartych na wektorze adenowirusowym. Możliwy patomechanizm tych epizodów zakrzepowych jest związany z obecnością aktywujących płytki krwi przeciwciał w klasie IgG rozpoznających płytkowy czynnik 4 (PF4). Manifestacje kliniczne VITT to przede wszystkim zakrzepica zatok opony twardej (CVST), zakrzepica żył trzewnych. W leczeniu stosuje się immunoglobuliny w dużych dawkach i leki przeciwkrzepliwe. Typowym objawem CVST jest ból głowy, zwykle o dużym nasileniu.
W liście do redakcji The New England Journal of Medicine zespół szpitali uniwersyteckich w Niemczech opisał przypadki silnego bólu głowy z towarzyszącą małopłytkowością, dużym stężeniem dimerów D i obecnymi przeciwciałami przeciwko kompleksowi PF4-heparyna u 11 pacjentów zaszczepionych przeciwko COVID-19 szczepionką wektorową. Przy przyjęciu u żadnej z tych osób nie stwierdzono radiologicznych wskaźników CVST, jednak w kolejnych dniach u 3 pacjentów rozpoznano krwawienie wewnątrzczaszkowe. Dwóch pacjentów spełniło kryteria CVST. Dodatkowo u 1 pacjentki rozpoznano zatorowość płucną. Wśród 7 pacjentów, u których nie stwierdzono powikłań zakrzepowo-zatorowych, 6 otrzymało immunoglobuliny w dużej dawce, glikokortykosteroidy lub leki przeciwkrzepliwe w dawkach terapeutycznych w ciągu 5 dni od pojawienia się silnego bólu głowy. Natomiast u 4 pacjentów, którzy rozwinęli zakrzepicę, leczenie przeciwkrzepliwe wdrożono 6–9 dni od wystąpienia bólu głowy lub zrezygnowano z takiego leczenia jeszcze przed rozpoznaniem CVST.
Jako najważniejsze dla praktyki klinicznej autorzy wskazali następujące wnioski ze swoich obserwacji:
- Ból głowy o ciężkim przebiegu może być nie tylko objawem CVST, ale może na wiele dni poprzedzać CVST.
- U osób z silnym bólem głowy, który wystąpił 5–20 dni po podaniu szczepionki przeciwko COVID-19 opartej na wektorze adenowirusowym, należy niezwłocznie oznaczyć liczbę płytek krwi, stężenie dimerów D oraz, w miarę możliwości, stężenie przeciwciał w klasie IgG przeciwko kompleksowi PF4-heparyna.
- Duże stężenie przeciwciał anty-PF4-heparyna u takich pacjentów wskazuje na duże zagrożenie CVST, któremu można zapobiec poprzez szybkie wdrożenie leczenia, takiego jak immunoglobuliny drogą dożylną.
- Decyzja o podaniu leków przeciwkrzepliwych w dawce terapeutycznej jest trudna, należy ją podjąć po rozważeniu ryzyka i korzyści.
