Skuteczność i bezpieczeństwo szczepionki mRNA-1273 (Spikevax) przeciwko COVID-19 u dorosłych – analiza po 5 miesiącach

Opracowała Małgorzata Ściubisz

Skróty: analiza mITT – zmodyfikowana analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, analiza per protocol – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z protokołem badania, ARDS – zespół ostrej niewydolności oddechowej, CI – przedział ufności, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, ECMO – pozaustrojowa oksygenacja przezbłonowa, GKS – glikokortykosteroidy, mRNA-1273 – szczepionka mRNA przeciwko COVID-19 firmy Moderna (nazwa handlowa Spikevax), OIT – oddział intensywnej terapii, RCT – badanie z randomizacją, RT-PCR – reakcja łańcucha polimerazy z odwrotną transkrypcją, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2, SpO₂ – wysycenie tlenem hemoglobiny krwi tętniczej mierzone pulsoksymetrem

* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).

Metodyka: RCT przeprowadzone w 99 ośrodkach w Stanach Zjednoczonych, podwójnie ślepa próba, analiza mITT i per protocol, mediana okresu obserwacji wynosiła 5,3 miesiąca po podaniu drugiej dawki, uwzględniono dane zbierane do 26 marca 2021 roku (tzn. jeszcze przed dominacją wariantu Delta w analizowanej populacji – przyp. red.).

Populacja: 30 346 osób w wieku ≥18 lat (śr. 51,4 lat, zakres: 18–95 lat; 52,6% mężczyźni) ogólnie zdrowych lub z chorobami współistniejącymi w stabilnym stanie, które nie wymagały istotnej zmiany leczenia ani hospitalizacji z powodu zaostrzenia w ciągu ostatnich 3 miesięcy przed kwalifikacją do badania (przewlekłe choroby płuc [4,8%], istotne klinicznie choroby serca [5%], ciężka otyłość [7%], cukrzyca [9,6%], choroby wątroby [0,7%], zakażenie HIV [0,6%]), z nieznaną historią zakażenia SARS-CoV-2 i należących do grup zwiększonego ryzyka zakażenia SARS-CoV-2 lub ciężkiego przebiegu COVID-19 (16,7% wśród osób w wieku 18–64 lat; 24,8% wśród osób w wieku ≥65 lat); kryteria wykluczające m.in.: ciąża lub karmienie piersią, zakażenie SARS-CoV-2 w przeszłości (uwzględniono 2,3% uczestników wyjściowo zakażonych SARS-CoV-2 [dodatni wynik testu antygenowego lub RT-PCR]), istotne zaburzenia krzepnięcia stanowiące przeciwwskazanie do wstrzyknięcia domięśniowego, immunosupresja lub niedobór odporności, brak śledziony, nawracające ciężkie zakażenia (osoby zakażone HIV z liczbą limfocytów T CD4+ ≥350/µl lub niewykrywalną wiremią w ciągu ostatniego roku [liczba kopii RNA w przedziale 50–500/ml, która nie skutkowała zmianami w terapii przeciwretrowirusowej] mogły uczestniczyć w badaniu), przyjmowanie leków immunosupresyjnych lub immunomodulujących przez >14 dni w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed rekrutacją (prednizon w dawce ≥20 mg/24 h lub inny GKS w równoważnej dawce), immunoglobuliny lub preparaty krwi w ciągu 3 miesięcy przed rekrutacją

Interwencja: 2 dawki (każda po 0,5 ml) szczepionki mRNA-1273 (Spikevax) i.m. w schemacie 0, 28 dni – 15 166 osób (grupa eksperymentalna) Kontrola: placebo – 15 180 osób (grupa kontrolna)

Wyniki: W okresie od 27 lipca do 23 października 2020 r. do badania zakwalifikowano 30 415 osób w wieku ≥18 lat. Co najmniej 1 dawkę szczepionki mRNA-1273 lub placebo otrzymało 30 346 osób (p. wyżej), a >96% otrzymało 2 dawki.

Skuteczność kliniczną szczepionki mRNA-1273 w zapobieganiu zachorowaniom na objawową COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie (≥2 z następujących objawów: gorączka ≥38°C, dreszcze, ból mięśni, ból głowy, ból gardła, zaburzenia węchu lub smaku o nagłym początku, lub ≥1 z następujących objawów ze strony układu oddechowego: kaszel, zadyszka [brak tchu], kliniczne lub radiologiczne cechy zapalenia płuc i dodatni wynik badania metodą RT-PCR w kierunku SARS-CoV-2), COVID-19 o ciężkim przebiegu (definicja jw. + ≥1 z następujących kryteriów: objawy ciężkiej, ogólnoustrojowej choroby [częstotliwość oddechów >30/min, częstotliwość rytmu serca >125/min, SpO₂ ≤93% podczas oddychania powietrzem atmosferycznym lub PaO₂/FiO2 <300 mm Hg], niewydolność oddechowa lub ARDS [konieczność zastosowania tlenoterapii wysokoprzepływowej, nieinwazyjnego wspomagania oddychania, mechanicznego wspomagania oddychania lub ECMO], wstrząs [ciśnienie tętnicze skurczowe <90 mm Hg, ciśnienie tętnicze rozkurczowe <60 mm Hg lub konieczność podania leków o działaniu wazopresyjnym], lub istotne zaburzenie czynności nerek, wątroby, lub powikłania neurologiczne, lub konieczność hospitalizacji na OIT, lub zgon), zakażeniom SARS-CoV-2 (dodatni wynik testu RT-PCR lub serologicznego niezależnie od obecności objawów klinicznych) i bezobjawowym zakażeniom SARS-CoV-2 (brak objawów klinicznych i dodatni wynik testu RT-PCR lub serologicznego) oceniono w 2 głównych podgrupach:

1. 28 451 osób w wieku ≥18 lat bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały 2 dawki szczepionki mRNA-1273 lub placebo (analiza per protocol),
2. 29 491 osób w wieku ≥18 lat bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały ≥1 dawkę szczepionki mRNA-1273 lub placebo (analiza mITT).

Wykazano, że u osób w wieku ≥18 lat szczepionka mRNA-1273, w porównaniu z placebo, znacznie zmniejszyła ryzyko zachorowania na objawową COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie, COVID-19 o ciężkim przebiegu, a także ryzyko zakażenia SARS-CoV-2, w tym bezobjawowego (p. tab.). Skuteczność kliniczna szczepionki była podobna niezależnie od wieku, płci, rasy, grupy etnicznej, obecności przewlekłych chorób współistniejących. Odnotowano łącznie 4 zgony z powodu COVID-19, w tym 1 w grupie szczepionej mRNA-1273 (dotyczył osoby, która otrzymała tylko 1 dawkę szczepionki) i 3 w grupie placebo.

Tolerancję i bezpieczeństwo szczepionki oceniono w grupie 30 317 osób w wieku ≥18 lat, które otrzymały ≥1 dawkę szczepionki mRNA-1273 lub placebo. Zdefiniowane wcześniej miejscowe i ogólnoustrojowe NOP częściej obserwowano w grupie szczepionej mRNA-1273 niż w grupie placebo zarówno po podaniu pierwszej, jak i drugiej dawki. W ciągu 7 dni po podaniu pierwszej lub drugiej dawki szczepionki najczęściej obserwowano ból, zaczerwienienie, obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, powiększenie lub tkliwość węzłów chłonnych w okolicy wstrzyknięcia, zmęczenie, ból głowy, ból mięśni, dreszcze, ból stawów, gorączkę, nudności/wymioty (częstość była podobna jak w poprzedniej analizie po 2 mies. [p. Med. Prakt. Szczepienia 1/2021, s. 60 – przyp. red.]). Miejscowe i ogólnoustrojowe NOP obserwowano częściej po podaniu drugiej dawki szczepionki niż po pierwszej (u osób zakażonych SARS-CoV-2 w przeszłości ogólnoustrojowe NOP występowały częściej po pierwszej dawce) i miały one podobne nasilenie (łagodne lub umiarkowane). NOP wymagające konsultacji lekarskiej lub hospitalizacji zgłaszano rzadko, z podobną częstością w obu grupach (<0,1%).

Zdarzenia niepożądane spontanicznie zgłaszane przez uczestników badania oraz ciężkie zdarzenia niepożądane, oceniane w ciągu 28 dni po podaniu pierwszej i drugiej dawki szczepionki mRNA-1273 lub placebo, występowały z podobną częstością w obu grupach. Zdarzenia niepożądane o ciężkim nasileniu oraz wymagające porady lekarskiej, które uznano za prawdopodobnie związane ze stosowaną interwencją, występowały rzadko, nieco częściej w grupie szczepionej mRNA-1273 (0,5 oraz 1,3%) niż placebo (0,2 oraz 0,6%). W grupie szczepionej mRNA-1273 i placebo zgłoszono odpowiednio 336 (2,2%) i 278 (1,8%) przypadków reakcji nadwrażliwości, w tym po 2 przypadki (<0,1%) reakcji anafilaktycznej, oraz odpowiednio 8 (<0,1%) i 3 (<0,1%) przypadki porażenia nerwu twarzowego typu Bella. U 20 (0,1%) osób z grupy szczepionej mRNA-1273 oraz 14 (<0,1%) osób z grupy placebo, które w przeszłości otrzymały wstrzyknięcia wypełniaczy dermatologicznych, stwierdzono obrzęk w miejscu wstrzyknięcia lub jego bliskiej okolicy. Zdarzenia zakrzepowe obserwowano z podobną częstością w obu grupach (0,3%). Nie zgłoszono żadnego przypadku zapalenia mięśnia sercowego, natomiast w obu grupach odnotowano po 2 przypadki zapalenia osierdzia (<0,1%). Nie zgłoszono żadnego zgonu związanego ze stosowaną interwencją.