Opracowała Małgorzata Ściubisz
Konsultowała dr hab. n. med. Ewelina Gowin; komentarz do badania - p. Jakie wnioski płyną z badania klinicznego szczepionki Comirnaty przeprowadzonego u dzieci w wieku 5-11 lat?
Skróty: analiza per protocol – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z protokołem badania, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, MIS (multisystem inflammatory syndrome) – wieloukładowy zespół zapalny, RCT – badanie z randomizacją, GKS – glikokortykosteroidy, NAAT (nucleic acid amplification test) – test amplifikacji kwasów nukleinowych, NOP – niepożądany odczyn poszczepienny, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2
Wnioski: W okresie 2,3 miesiąca obserwacji szczepionka BNT162b2 (Comirnaty), w porównaniu z placebo, znacznie zmniejszyła ryzyko zachorowania na objawową COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie u dzieci w wieku 5–11 lat i charakteryzowała się korzystnym profilem bezpieczeństwa.
Metodyka: RCT przeprowadzone w 81 ośrodkach w Stanach Zjednoczonych, Hiszpanii, Finlandii oraz w Polsce, podwójnie ślepa próba, analiza per protocol, mediana okresu obserwacji wyniosła 2,3 mies. (95% uczestników obserwowano przez ≥2 mies. po drugiej dawce), analizowano dane zebrane do 8 października 2021 r. (tzn. w okresie dominacji wariantu Delta w analizowanej populacji – przyp. red.)
Populacja: 2286 dzieci w wieku 5–11 lat (śr. 8,2 lat) ogólnie zdrowych lub z dobrze kontrolowanymi przewlekłymi chorobami współistniejącymi (21% [m.in. z otyłością – 12%), astmą – 8%]), bez objawów zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości (uwzględniono ok. 9% uczestników wyjściowo zakażonych SARS-CoV-2 [dodatni wynik testu antygenowego lub NAAT]); kryteria wykluczające m.in.: niedobór odporności, immunosupresja lub leczenie immunosupresyjne, w tym przyjmowanie leków cytostatycznych lub GKS ogólnoustrojowo.
Interwencja: 2 dawki (każda zawierająca 10 µg mRNA**) szczepionki BNT162b2 (Comirnaty) podawane i.m. w schemacie 0, 21 dni – 1517 osób (grupa eksperymentalna)
Kontrola: placebo – 751 osób (grupa kontrolna)
Wyniki: W okresie od 7 czerwca do 19 lipca 2021 roku do badania zakwalifikowano 2285 dzieci w wieku 5–11 lat, które przydzielono losowo do jednej z 2 grup (szczegóły – p. wyżej). Ponad 99% uczestników otrzymało 2 dawki szczepionki BNT162b2.
Skuteczność kliniczną szczepionki BNT162b2 oceniono w grupie 1942 dzieci w wieku 5–11 lat bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały 2 dawki szczepionki lub placebo i u których w okresie do 7 dni po podaniu drugiej dawki wynik badania NAAT w kierunku SARS-CoV-2 był ujemny oraz 2186 dzieci w wieku 5–11 lat niezależnie od statusu zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały 2 dawki szczepionki lub placebo. Wykazano, że u dzieci w wieku 5–11 lat 2 dawki szczepionki BNT162b2, w porównaniu z placebo, znacznie zmniejszają ryzyko zachorowania na objawową COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie (≥1 z następujących objawów: gorączka, pojawienie się lub nasilenie już istniejącego kaszlu, lub duszności, ból mięśni, dreszcze, utrata węchu lub smaku o nagłym początku, ból gardła, biegunka [≥3 luźne stolce/24 h] lub wymioty + dodatni wynik badania techniką NAAT w kierunku SARS-CoV-2 w próbce pobranej z dróg oddechowych w objawowym okresie choroby lub w ciągu 4 dni przed wystąpieniem objawów, lub do 4 dni po ich ustąpieniu). Nie odnotowano żadnego przypadku COVID-19 o ciężkim przebiegu lub MIS. Wyniki – p. tab. 1.
| Tabela 1. Skuteczność kliniczna szczepionki BNT162b2 (Comirnaty), w porównaniu z placebo, w zapobieganiu zachorowaniom na objawową COVID-19 potwierdzoną laboratoryjnie u dzieci w wieku 5–11 lat | |||
|---|---|---|---|
| Punkt końcowy | Grupa szczepionaa | Grupa kontrolnaa | Skuteczność (95% CI) |
| COVID-19 potwierdzona laboratoryjnie ≥7 dni po drugiej dawceb | 3 | 16 | 90,7% (67,7–98,3) |
| COVID-19 potwierdzona laboratoryjnie ≥7 dni po drugiej dawcec | 3 | 16 | 90,7% (67,4–98,3) |
| a Liczba osób, u których rozpoznano dany punkt końcowy (definicje – p. tekst). b Uwzględniono osoby bez zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały 2 dawki szczepionki BNT162b2 (1305 dzieci) lub placebo (663 dzieci). c Uwzględniono osoby niezależnie od statusu zakażenia SARS-CoV-2 wyjściowo lub w przeszłości, które otrzymały 2 dawki szczepionki BNT162b2 (1450 dzieci) lub placebo (736 dzieci). | |||
Tolerancję i bezpieczeństwo szczepionki oceniono u dzieci, które otrzymały ≥1 dawkę szczepionki BNT162b2 lub placebo.
Zdefiniowane wcześniej miejscowe i ogólnoustrojowe NOP obserwowano częściej w grupie szczepionej BNT162b2 niż w grupie placebo, zarówno po podaniu pierwszej, jak i drugiej dawki. W ciągu 7 dni po pierwszej lub drugiej dawce szczepionki najczęściej obserwowano ból w miejscu wstrzyknięcia, obrzęk, zmęczenie, ból głowy, rzadziej ból mięśni, biegunkę, dreszcze, ból stawów, gorączkę i wymioty. Ogólnoustrojowe NOP częściej obserwowano po podaniu drugiej dawki szczepionki niż po pierwszej (p. tab. 2.). Zazwyczaj miały one łagodne lub umiarkowane nasilenie i ustępowały samoistnie w ciągu 1–2 dni. Ból w miejscu wstrzyknięcia uniemożliwiający codzienną aktywność wystąpił u 0,6% dzieci, które otrzymały szczepionkę (zarówno po pierwszej, jak i drugiej dawce) i u żadnego dziecka z grupy placebo. U jednego dziecka po drugiej dawce szczepionki wystąpiła wysoka gorączka (40°C), która ustąpiła następnego dnia (dziecku podano leki przeciwgorączkowe).
Zdarzenia niepożądane spontanicznie zgłaszane przez uczestników badania oceniano od podania pierwszej dawki szczepionki lub placebo do miesiąca po podaniu drugiej dawki lub placebo. Ciężkie zdarzenia niepożądane oceniano w okresie od podania pierwszej dawki szczepionki lub placebo do 6 miesięcy po podaniu drugiej dawki szczepionki lub placebo. Jakiekolwiek zdarzenia niepożądane zgłaszano nieco częściej w grupie szczepionej niż placebo (11 vs 9%), nieco częściej zgłaszano również zdarzenia niepożądane mogące mieć związek ze stosowaną interwencją (3 vs 2%). Nie zgłoszono żadnego ciężkiego lub zagrażającego życiu zdarzenia niepożądanego mogącego mieć związek ze szczepieniem, w tym zapalenia mięśnia sercowego, osierdzia lub reakcji nadwrażliwości, w tym anafilaktycznej. U 4 dzieci po ≥7 dniach od szczepienia wystąpiła łagodna i samoograniczająca się osutka (widoczna na ramieniu, tułowiu, twarzy lub na całym ciele, jednak bez jednolitego obrazu lokalizacji, którą uznano za prawdopodobnie związaną ze stosowana interwencją.
| Tabela 2. Częstość (%) miejscowych i ogólnoustrojowych NOP w ciągu 7 dni po podaniu pierwszej lub drugiej dawki szczepionki BNT162b2 (Comirnaty) u dzieci w wieku 5–11 lat | ||
|---|---|---|
| Po pierwszej dawce | Po drugiej dawce | |
| miejscowe NOP | ||
| ból | 74 | 71 |
| zaczerwienienie | 15 | 19 |
| obrzęk | 10 | 15 |
| ogólnoustrojowe NOP | ||
| zmęczenie | 34 | 39 |
| ból głowy | 22 | 28 |
| ból mięśni | 9 | 12 |
| biegunka | 6 | 5 |
| dreszcze | 5 | 10 |
| ból stawów | 3 | 5 |
| gorączka | 3 | 7 |
| wymioty | 2 | 2 |
| NOP – niepożądany odczyn poszczepienny | ||
* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).
** Dawka szczepionki (Comirnaty) stosowana u dzieci w wieku 5–11 lat stanowi 1/3 dawki stosowanej u osób w wieku ≥12 lat (10 vs 30 µg). Wielkość dawki ustalono w RCT fazy I, w którym wzięło udział 50 dzieci w wieku 5–11 lat przydzielonych losowo do jednej z 3 grup, w których otrzymały 2 dawki szczepionki po 10, 20 lub 30 µg każda (zgodnie z protokołem, w którym początkowo podaje się najmniejszą dawkę szczepionki, którą następnie zwiększa się w razie dobrej tolerancji). Na podstawie immunogenności i profilu bezpieczeństwa do RCT fazy II/III wybrano dawkę wielkości 10 µg.
