Opracowała Małgorzata Ściubisz
Kobiety w ciąży i w okresie połogu należą do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19, dlatego szczególnie zaleca się im szczepienie, niezależnie od trymestru ciąży. Postępowanie takie uznaje się za bezpieczne (p. EMA: szczepienie przeciwko COVID-19 kobiet w ciąży jest bezpieczne). Z badań dotyczących innych chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia wiemy, że szczepienie matki w okresie ciąży jest skuteczną metodą ochrony ich potomstwa w pierwszych 6 miesiącach życia, dzięki przezłożyskowemu transportowi przeciwciał (p. Odporność nabywana biernie przez noworodka – matka, mechanizmy i mediatory). Wstępne dane sugerują, że do takiego transportu przeciwciał dochodzi również w przypadku szczepienia przeciwko COVID-19, jednak do tej pory nie mieliśmy bezpośrednich dowodów na skuteczność tej metody w zapobieganiu chorobie u najmłodszych niemowląt.
W czasopiśmie „Morbidity and Mortality Weekly Report” opublikowano wyniki amerykańskiego badaniu kliniczno-kontrolnym typu test-negative design, w którym oceniono skuteczność rzeczywistą pełnego szczepienia przeciwko COVID-19 preparatem mRNA matek w okresie ciąży w zapobieganiu zachorowaniom wymagającym hospitalizacji u ich potomstwa w pierwszych 6 miesiącach życia.
Populację badania stanowiło 379 niemowląt w wieku <6 miesięcy, które w okresie od 1 lipca 2021 roku do 17 stycznia 2022 roku (do połowy grudnia 2021 r. dominował wariant Delta SARS-CoV-2, a następnie wariant Omikron) hospitalizowano w jednym z 20 szpitalach dziecięcych w 17 stanach USA. Skuteczność szczepienia obliczono porównując odsetek matek zaszczepionych przeciwko COVID-19 w okresie ciąży w grupie przypadków – niemowląt hospitalizowanych z powodu COVID-19 lub objawów klinicznych tej choroby (≥1 z następujących objawów: gorączka, kaszel, duszność [spłycenie oddechu], objawy ze strony układu pokarmowego [biegunka, wymioty, ból brzucha], konieczność zastosowania wspomagani oddychania [tlenoterapia wysokoprzepływowo z użyciem kaniul donosowych, inwazyjne lub nieinwazyjne wspomaganie oddychania]), u których w tekście RT-PCR lub antygenowym potwierdzono zakażenie SARS-CoV-2 oraz w grupie kontrolnej – niemowląt hospitalizowanych z powodu objawów klinicznych COVID-19 lub z innej przyczyny, u których wykluczono zakażenie SARS-CoV-2. Matki uznawano za zaszczepione, jeżeli otrzymały pełne szczepienie podstawowe (2 dawki) preparatem Comirnaty firmy Pfizer/BioNTech lub Spikevax firmy Moderna ≥14 dni przed porodem, w tym zarówno obie dawki w okresie ciąży lub jedną dawkę przed ciążą i drugą w okresie ciąży. Nie sprawdzano czy matki chorowały na COVID-19 w okresie ciąży lub po porodzie.
Ostatecznie w badaniu uwzględniono 379 niemowląt (mediana wieku: 2 mies.; 21% z ≥1 chorobą współistniejącą, 22% urodzonych przedwcześnie [<37 tc.]), z czego grupę przypadków utworzyło 176 niemowląt, a grupę kontrolną 203 niemowląt. U żadnego dziecka nie rozpoznano wieloukładowego zespołu zapalnego (MIS-C). Pełne szczepienie przeciwko COVID-19 w okresie ciąży otrzymało 16% matek niemowląt z grupy przypadków oraz 32% matek niemowląt z grupy kontrolnej. Na tej podstawie oszacowano, że pełne szczepienie przeciwko COVID-19 preparatem mRNA matki w okresie ciąży zmniejsza ryzyko hospitalizacji z powodu tej choroby u jej potomstwa w pierwszych 6 miesiącach życia o 61% (95% CI: 31–78). Dane dotyczące uzyskano dla 97 matek. Na tej podstawie oszacowano, że szczepienie we wczesnym okresie ciąży zmniejszało ryzyko zachorowania na COVID-19 u niemowlęcia o 32% (95% CI: od -43 do 68) – wynik ten należy interpretować z ostrożnością, ponieważ przedział ufności jest szeroki (co wskazuje na jego małą precyzję), natomiast szczepienie w późniejszym okresie ciąży (od 21 tc. do ≥14 dni przed porodem) zmniejszało to ryzyko o 80% (95% CI: 55–91).
Przenalizowano również dane kliniczne niemowląt hospitalizowanych z powodu COVID-19. Niemal co 4 niemowlę (24,4%) wymagało hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii (OIT), 16,4% wymagało mechanicznego wspomagania oddychania, w tym 10% metodą inwazyjną. Matki większości niemowląt przyjętych na OIT (88%) były nieszczepione przeciwko COVID-19. U jednego niemowlęcia konieczne było zastosowanie pozaustrojowej membranowej oksygenacji krwi (ECMO), jedno niemowlę zmarło. Matki obu tych dzieci również były nieszczepione przeciwko COVID-19.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że pełne 2-dawkowe szczepienie podstawowe przeciwko COVID-19 matki w okresie ciąży zmniejsza ryzyko choroby wymagającej hospitalizacji u jej potomstwa w pierwszych 6 miesiącach życia. Wydaje się, że większą ochronę może zapewniać szczepienie w późniejszym okresie ciąży (po 21 tc.). Autorzy zwrócili również uwagę, że w badaniu nie oceniono wpływu takich czynników jak zakażenie SARS-CoV-2 u matki przed ciążą lub w jej okresie lub karmienie piersią. W kolejnych badaniach warto również porównać skuteczność szczepienia przeciwko COVID-19 w okresie ciąży ze skutecznością przed ciążą.
