Jak należy postąpić z pacjentem, który w związku z urazem przed 2 laty otrzymał 2 dawki szczepionki przeciwko tężcowi, ale nie zgłosił się na 3 szczepienie zabezpieczające na 10 lat? Aktualnie ponownie doznał urazu. Czy w przypadku wskazań do szczepienia przeciwko tężcowi należy zaczynać cały cykl od nowa?
Z treści pytania wynika, że pacjent jest osobą dorosłą i w dzieciństwie nie był szczepiony przeciwko tężcowi. Według Programu Szczepień Ochronnych (PSO) na 2012 rok, dorośli powinni otrzymać szczepienie podstawowe zgodnie z zaleceniami producenta szczepionki, czyli w schemacie 3-dawkowym (0, 1, 6–12 mies.). Podobne stanowisko zajmuje amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień Ochronnych (ACIP), zalecając, aby nowo uodpornianym dorosłym podać jak najszybciej pierwszą dawkę szczepionki (najlepiej dTpa, chodzi o uodpornienie także przeciwko błonicy i krztuścowi), po 4 tygodniach drugą dawkę (Td), a po co najmniej 6 miesiącach trzecią dawkę (Td). Szczepionka dTpa może zastąpić tylko jedną z wymaganych 3 dawek szczepienia w serii i najlepiej podać ją w pierwszej kolejności. Kolejne dawki przypominające należy podawać co 10 lat.
Opisany pacjent otrzymał tylko 2 dawki szczepionki, a zatem szczepienie jest niekompletne. Zgodnie z ogólnymi zasadami szczepień, podane przed 2 laty dwie dawki można traktować jako ważne. W zwykłych warunkach powinien on jak najszybciej otrzymać trzecią dawkę szczepionki, najlepiej dTpa.
Jednak tego pacjenta należy traktować jako przypadek szczególny, ponieważ nie chodzi o planowe szczepienie profilaktyczne przeciwko tężcowi, lecz profilaktykę poekspozycyjną po zranieniu. Zgodnie z PSO 2012 postępowanie należy uzależnić od ryzyka wystąpienia tężca i historii szczepień. W przypadku niekompletnego szczepienia i małego ryzyka tężca (rana czysta, opatrzona chirurgicznie) zaleca się podanie szczepionki tężcowo-błoniczej lub tężcowej, a kolejne dawki należy realizować według podstawowego schematu, czyli 0, 1, 6 miesięcy. W przypadku dużego ryzyka tężca (np. rana szarpana skażona ziemią) i niekompletnego szczepienia, zgodnie z PSO 2012 należy podać szczepionkę tężcowo-błoniczą lub tężcową oraz antytoksyny (LIT – swoista immunoglobulina w dawce 250/500 j.m.). Natomiast w przypadku szczepienia podstawowego lub przypominającego, gdy ostatnią dawkę podano w ciągu ostatnich 5 lat, pacjent nie wymaga szczepień.
ACIP i producenci szczepionek zalecają, aby osoby, które wcześniej otrzymały <3 dawki szczepionki przeciwko tężcowi, w razie zranienia jak najszybciej otrzymały dawkę przypominającą szczepionki Td. Uważam, że przypadek opisany w pytaniu najbardziej odpowiada właśnie takiej sytuacji, a zatem proponuję, aby w ramach uzupełnienia schematu szczepień jak najszybciej podać mu Td, najlepiej dTpa.
Podsumowując, pacjentowi, który w nieodległej przeszłości otrzymał 2 dawki szczepionki przeciwko tężcowi, należy podać uzupełniającą trzecią dawkę szczepionki, a kolejne dawki przypominające co 10 lat. Jeżeli pacjent otrzymał w dzieciństwie szczepienie podstawowe (co jest bardzo prawdopodobne) i 2 lata temu dwie dawki szczepionki przeciwko tężcowi w ramach profilaktyki poekspozycyjnej, to nie wymaga kolejnych dawek. Dopiero za 8 lat należy mu podać dawkę przypominającą.
Piśmiennictwo:1. Program Szczepień Ochronnych na 2012 rok
2. Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych - cz. 1. Zalecenia amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych (ACIP)
3. Charakterystyka Produktu Leczniczego Szczepionka Td-pur
4. Zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów ds. Szczepień przeciwko Krztuścowi dotyczące wskazań do stosowania skojarzonych szczepionek przeciwkrztuścowych (dTpa) u starszych dzieci, młodzieży i dorosłych (marzec 2010). Med. Prakt. Pediatr. WS 1/2010
5. Diphtheria, tetanus, and pertussis: recommendations for vaccine use and other preventive measures. Recommendations of the Immunization Practices Advisory committee (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 1991; 40 (RR-10): 1-28
6. Sanofi Pasteur. Decavac®(tetanus and diphtheria toxoids adsorbed) prescribing information. Swiftwater, PA
