Dodatkowe korzyści z podania drugiej dawki MMR?

Opracowała: Małgorzata Ściubisz, Redaktor serwisu „Szczepienia”

Nieswoisty efekt ochronny „żywych” szczepionek (np. przeciwko gruźlicy [BCG] oraz odrze, śwince i różyczce [MMR]) u niemowląt i małych dzieci zaobserwowano już jakiś czas temu w kilku badaniach obserwacyjnych oraz z randomizacją przeprowadzonych w krajach rozwijających się. Badania obserwacyjne dotyczące populacji krajów rozwiniętych dały sprzeczne wyniki, a opublikowane niedawno wyniki pierwszych badań z randomizacją nie potwierdziły, aby szczepienie dzieci BCG zmniejszało ryzyko zgonu, hospitalizacji ogólnej oraz z powodu infekcji w pierwszych miesiącach życia (p. Trening układu immunologicznego? Dyskusja o możliwych nieswoistych korzyściach ze szczepienia BCG).¹ Nieswoisty efekt BCG u małych dzieci może zależeć od tego, czy matka dziecka była w przeszłości szczepiona przeciwko gruźlicy, na co wskazują wyniki opublikowanego końcem 2018 roku duńskiego badania z randomizacją.² Istnieje również hipoteza, że dawki przypominające „żywych” szczepionek mogą być związane z dodatkowym nieswoistym efektem ochronnym.³

W niedawnym wydaniu czasopisma „Clinical Infectious Diseases” opublikowano wyniki duńskiego badania kohortowego z retrospektywnym zbieraniem danych, w którym oceniono, czy podanie drugiej dawki (przypominającej) MMR zmniejsza częstość przepisywania antybiotyków oraz hospitalizacji z powodu infekcji u dzieci.

W Danii pierwszą dawkę MMR dzieci otrzymują w wieku 15 miesięcy, a drugą w wieku 4 lat (48 mies.). Wyjściową populację badania stanowiły wszystkie dzieci (424 111) urodzone w Danii w okresie od kwietnia 2004 roku do grudnia 2010 roku. Ostatecznie do głównej analizy zakwalifikowano 275 432 dzieci, które przed ukończeniem 47. miesiąca życia otrzymały trzy dawki wysoce skojarzonej szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (bezkomórkową), poliomyelitis i Haemophilus influenzae typu b oraz pierwszą dawkę MMR (mediana wieku szczepienia: 16. mies.).

Analizowane punkty końcowe porównano w dwóch grupach: 1) 148 030 dzieci, które do ukończenia 50. miesiąca życia otrzymały drugą dawkę MMR (mediana wieku szczepienia: 49,1 mies.) oraz 2) 127 402 dzieci, które do tego wieku nie otrzymały drugiej dawki MMR (grupa kontrolna). Dzieci obserwowano od 47. miesiąca życia (ponieważ część dzieci mogła otrzymać drugą dawkę MMR nieznacznie wcześniej niż w zalecanym wieku) do ukończenia wieku 5 lat (60 mies.) lub do momentu otrzymania innego szczepienia niż druga dawka MMR, emigracji, zgonu, maksymalnie do grudnia 2014 roku. Dane do badania uzyskano z oficjalnych krajowych rejestrów gromadzących dane medyczne i demograficzne.

W okresie obserwacji wskaźnik częstości przepisywania antybiotyków w całej analizowanej populacji wyniósł ogółem 455,8/1000 osobolat. Wykazano, że w grupie dzieci zaszczepionych drugą dawką MMR, w porównaniu z nieszczepionymi, częstość przepisywania antybiotyków była podobna (445,1 vs 471,9/1000 osobolat; iloraz wskaźników skorygowany o znane czynniki zakłócające – aIRR: 1,01 [95% CI: 0,99–1,02]). Wskaźnik hospitalizacji z powodu infekcji (rozpoznanie w klasyfikacji ICD-10 obejmujące m.in. zakażenia górnych oraz dolnych dróg oddechowych, zakażenia żołądkowo-jelitowe) wyniósł ogółem 24,2/1000 osobolat. Wykazano, że w grupie dzieci zaszczepionych drugą dawką MMR, w porównaniu z nieszczepionymi, wskaźnik hospitalizacji z powodu infekcji był mniejszy (22,3 vs 27/1000 osobolat; aIRR: 0,93 [0,88–0,98]), a zwłaszcza hospitalizacji z powodu infekcji trwających ≥2 dni (5,5 vs 7,2/1000 osobolat; aIRR: 0,84 [95% CI: 0,74–0,95]). Zaobserwowano również, że korzystny efekt po podaniu drugiej dawki MMR zmniejszał się wraz z upływem czasu od szczepienia (IRR wyniosło: 0,56 [95% CI: 0,32–0,98]) w okresie 0–15 dni po szczepieniu oraz 0,86 [95% CI: 0,75–0,99] w okresie >90 dni po szczepieniu).

Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że nie udało się wykazać, aby podanie drugiej dawki MMR było związane z mniejszą częstością przepisywania antybiotyków. Zaobserwowano jednak, że druga dawka MMR może mieć korzystny wpływ na wskaźniki hospitalizacji dzieci z powodu infekcji, a zwłaszcza tych o cięższym przebiegu, wymagających hospitalizacji przez ≥2 dni. Nie ulega jednak wątpliwości, że potrzebne są dalsze badania, które pozwolą w pełni wyjaśnić potencjalny biologiczny mechanizm nieswoistego efektu rewakcynacji „żywymi” szczepionkami.