W czasopiśmie „Morbidity and Mortality Weekly Report” opublikowano kolejny raport podsumowujący działania z lat 2000–2022 mające na celu eliminację odry na świecie. Najważniejszy wniosek z raportu? W 2022 roku nadal obserwujemy epidemie tej choroby i niezadowalające wskaźniki wyszczepialności w populacji dzieci do 2. roku życia.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że latach 2000–2022 liczba zachorowań na odrę na świecie zmniejszyła się o 72% – z 36 463 000 w 2000 roku do 9 232 300 w 2022 roku, a roczna liczba zgonów o 82% – 772 900 do 136 200. Podaje również, że w ciągu 22 lat dzięki szczepieniom ochronnym udało się zapobiec 57 mln zgonów z powodu odry na świecie. Warto jednak zwrócić uwagę na zmieniającą się w tych latach epidemiologię odry, na którą w ostatnim czasie miała również wpływ pandemia COVD-19.
W latach 2000–2016 zapadalność na odrę zmniejszyła się o 85% – ze 145 do 18 przypadków/1 mln populacji. W 2019 roku ponownie się zwiększyła do 120 przypadków/1 mln, a następnie zmniejszyła się do 17 przypadków/1 mln w 2021 roku. WHO wśród przyczyn wskazuje ograniczenie transmisji wirusa odry w wyniku odporności nabytej w czasie ognisk epidemicznych w latach 2017–2019 oraz restrykcji sanitarnych wprowadzonych w związku z pandemią COVID-19 (prawdopodobnie również z powodu pogorszenia czułości nadzoru epidemiologicznego nad chorobami zakaźnymi). Jednak w latach 2021–2022 liczba zachorowań na odrę na świecie ponownie się zwiększyła – z 123 171 (17 przypadków/1 mln populacji) do 205 153 (29 przypadków/1 mln populacji). Nadal w wielu krajach dochodzi do dużych epidemii tej choroby (≥20 przypadków/1 mln populacji) – w 2022 roku w 37 krajach na świecie w 4 Regionach WHO. Wśród przyczyn eksperci wskazują zniesienie pandemicznych restrykcji sanitarnych i zmniejszenie wskaźników wyszczepialności przeciwko odrze.
Już w 2021 roku WHO alarmowała, że czasie pandemii COVID-19 pogorszyła się realizacja szczepień przeciwko odrze. Pierwszą dawkę szczepionki zawierającej wirusa odry (MCV1) otrzymało wówczas 81% dzieci w wieku 13–24 miesięcy, co oznacza, że 24,7 mln dzieci w tej grupie wiekowej pozostało nieuodpornionych. Choć w 2022 roku wskaźnik wyszczepialności nieco się poprawił (dla MCV1 wyniósł 83%), to nadal 21,9 mln dzieci do 2. roku życia na świecie nie otrzymało zalecanej dawki szczepionki przeciwko odrze. Tylko w 65 ze 194 krajów na świecie wskaźnik wyszczepialności MCV1 wynosił >95%. Bardziej szczegółowe dane WHO za 2022 roku wskazują, że w Polsce w 2022 roku odsetek dzieci w wieku do 2 lat, które otrzymały MCV1 wyniósł 71%, a wskaźnik ten stopniowo zmniejsza się od kilku lat (dane dostępne tutaj: WHO/UNICEF estimates of national immunization coverage i tutaj: Measles vaccination coverage). W 2022 roku, podobnie jak w 2021, we wszystkich Regionach WHO odsetek dzieci zaszczepionych drugą dawką szczepionki zawierającej wirus odry (MCV2) wyniósł <95%, czyli poniżej progu zapewniającego przerwanie transmisji wirusa w populacji. W Polsce w 2022 roku wskaźnik wyszczepialności MCV2 wynosił 95%.
Na koniec 2022 roku żaden Region WHO nie otrzymał statusu wolnego od rodzimych zachorowań na odrę. W Europejskim Regionie WHO status kraju wolnego od odry posiada 35 z 53 krajów. Polska aktualnie posiada status kraju, w którym notuje się endemiczne zachorowania na odrę. Ostatnie posiedzenie Komisji Weryfikacyjnej odbyło się we wrześniu 2023 roku, a nowe dane dostępne będą pod koniec br. (p. Verification of measles and rubella elimination in the WHO European Region – Data as of 03 July 2023).
