U dziecka po podaniu skojarzonej szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (całokomórkowej – DTPw) wystąpił niepożądany odczyn poszczepienny (NOP), inny niż encefalopatia. Czy przy podawaniu kolejnej dawki lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może nieodpłatnie zastosować szczepionkę bezkomórkową (DTPa)? Czy wcześniej należy skierować dziecko do poradni konsultacyjnej ds. szczepień?
W przypadku NOP, który wystąpił po szczepieniu szczepionką zawierającą całokomórkowy komponent krztuścowy (DTPw), dalsze postępowanie zależy od rodzaju NOP. Jako bezwzględne przeciwwskazanie do podejmowania próby szczepienia przeciwko krztuścowi (nawet szczepionką bezkomórkową DTPa) uznaje się wystąpienie reakcji anafilaktycznej lub encefalopatii w ciągu 7 dni po poprzednim szczepieniu przeciwko krztuścowi. Natomiast NOP, takie jak drgawki (gorączkowe i bezgorączkowe), przetrwały nieutulony płacz dziecka, zespół hipotoniczno-hiporeaktywny oraz gorączka powyżej 40,5°C to sytuacje wymagające zachowania szczególnej ostrożności (dawniej tzw. przeciwwskazania względne), będące wskazaniem do rozważenia kontynuowania szczepienia szczepionka bezkomórkową (DTPa). W takim przypadku należy jednak najpierw wykluczyć występowanie innych chorób (p. także Po jakim czasie po szczepieniu można się spodziewać zespołu hipotoniczno-hiporeaktywnego (HHE) i jak w takim przypadku postępować? Czy konieczna jest hospitalizacja? Jak postępować w przypadku nieutulonego płaczu po szczepieniu przeciwko krztuścowi?), które mogą być przyczyną opisanych objawów (zwłaszcza postępującej choroby ośrodkowego układu nerwowego), a następnie porównać ryzyko i korzyści związane z zastosowaniem DTPa. Decyzję należy podejmować indywidualnie. Nie ma bowiem jednoznacznych zaleceń, które ułatwiałyby wybór właściwego postępowania w każdym z takich przypadków.
W Programie Szczepień Ochronnych na rok 2013 znajduje się następujący zapis: „Dzieciom z trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw krztuścowi szczepionką pełnokomórkową (DTPw) (…) należy zastosować szczepionkę DTaP z bezkomórkowym komponentem krztuścowym – trzykrotnie w pierwszym roku życia i jeden raz w 2 roku życia”. Zapis ten podkreśla, że o ile stwierdzane przeciwwskazania do zastosowania DTPw mają charakter trwały, lekarz POZ może zastosować nieodpłatnie (realizacja szczepienia obowiązkowego) szczepionkę DTPa. Istotne jest potwierdzenie w dokumentacji chorego trwałego charakteru przeciwwskazań do podania DTPw.
Skierowanie do specjalistycznej poradni konsultacyjnej udzielającej świadczeń w zakresie szczepień jest uzasadnione, jeśli lekarz POZ ma wątpliwości, czy w przypadku danego pacjenta korzyści ze szczepienia przeciwko krztuścowi przeważają nad ryzykiem ponownego wystąpienia zdarzeń niepożądanych. W takim przypadku doświadczenie lekarzy pracujących w poradni specjalistycznej może być pomocne.
Piśmiennictwo
1. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 października 2012 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2013. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, poz.78. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 października 2012 r. w sprawie
Programu Szczepień Ochronnych na rok 2013. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 2012,
poz. 78 http://www.mp.pl/szczepienia/programszczepien/polska.html
2. General Recommendations on Immunization. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2011; 60 (2): 1–61 http://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/
