Odczyn po szczepieniu BCG – czy konieczne jest poszerzenie diagnostyki?

11.01.2016
dr n. med. Joanna Stryczyńska-Kazubska
Katedra i Zakład Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu

U 9-tygodniowej dziewczynki stwierdzono duży odczyn po szczepieniu przeciwko gruźlicy, zmiana jest czerwona, ale nie twarda i nie chce pęknąć. Dziecko nie gorączkuję, nie kaszle, jest pogodne, przyrost masy ciała jest prawidłowy. U dziecka wstrzymano dalsze szczepienia i skierowano do specjalistycznej poradni gruźlicy i chorób płuc. Tam zalecono wykonanie próby tuberkulinowej. Czy próba tuberkulinowa lub inne badanie jest konieczne, czy może wystarczy dziecko obserwować? Czy taki odczyn może być wynikiem nieprawidłowego podania szczepionki?

Odczyn miejscowy po szczepieniu BCG w wieku 9 tygodni nie jest najczęściej wskazaniem do badania w kierunku zakażenia prątkiem gruźlicy. Opisany odczyn może być naturalną ewolucją zmiany po szczepieniu lub niepożądanym odczynem poszczepiennym. Jeżeli jest to ropień, może być on rzeczywiście wynikiem zbyt głębokiego podania szczepionki, ale do powstania ropnia może również dojść przy zupełnie prawidłowo wykonanym szczepieniu.

Opisywane w literaturze tego typu odczyny u zdrowych dzieci pojawiały się od kilku tygodni po szczepieniu do nawet ponad 30 tygodni po wakcynacji. Również doświadczenia z poradni konsultacyjnej ds. szczepień potwierdzają cytowane dane.

Jeśli stan kliniczny dziecka jest dobry, nie stwierdza się innych odchyleń w badaniu przedmiotowym, wywiad rodzinny nie wskazuje na kontakt z osobą chorą na gruźlicę, mama dziecka jest zdrowa, wydaje się uzasadniona dalsza obserwacja dziecka i planowe wykonanie innych szczepień, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych. Należy pamiętać jednak, że o dalszym postępowaniu, w tym również o zakresie diagnostyki decyduje lekarz, który widział pacjenta, badał, miał okazję zapoznać się z danymi klinicznymi.

Standardowo przeprowadzana diagnostyka w kierunku zakażenia prątkiem gruźlicy może nie być w tym przypadku łatwa. Wykonanie próby tuberkulinowej krótki czas po szczepieniu może nie dać odpowiedzi na pytanie o zakażenie dziecka prątkiem gruźlicy. Próba tuberkulinowa będzie dodatnia.

W przypadku podejrzenia zakażenia prątkiem gruźlicy u dziecka, które niedawno było szczepione BCG, wykorzystuje się obecnie inne metody – test IGRA . Szczepienie BCG nie wpływa na wynik tego badania. Niestety u dzieci do 5. roku życia czułość testów IGRA jest mniejsza. Jeżeli z jakiegoś powodu lekarz podejrzewa zakażenie prątkiem u dziecka szczepionego, zaleca się wykonania obu badań, a dodatkowo badania obrazowe. Jeśli test IGRA jest negatywny, a ryzyko zakażenia duże, powtarza się badanie po 8 tygodniach. Praktycznym rozwiązaniem jest wykonanie w pierwszej kolejności testu IGRA – dodatni wynik potwierdza zakażenie i nie ma potrzeby wykonywania wówczas próby tuberkulinowej. W przypadku ujemnego wyniku można wykonać próbę tuberkulinową, jednak jej interpretacja u szczepionych dzieci jest bardzo trudna. Warto pamiętać, że wielokrotne wykonywanie próby tuberkulinowej zwiększa odczyn (tzw. efekty wzmocnienia). Dlatego powtarzanie tego badania i porównywanie odczynu nie ma sensu. Wykonana w pierwszej kolejności próba tuberkulinowa może spowodować fałszywie dodatni wynik testu IGRA. Aby badanie to było wiarygodne, należy wykonać je najpóźniej 3 dni po wstrzyknięciu tuberkuliny, czyli w dniu odczytu próby. Takie postępowanie zaleca się jednak u pacjentów podejrzanych o zakażenie, w przypadku dzieci najczęściej po kontakcie z osobą prątkującą lub przy objawach klinicznych.

Miejscowy odczyn niepożądany po szczepieniu BCG w okresie noworodkowym rzadko stanowi wskazanie do diagnostyki.

Piśmiennictwo:

1. Canadian Immunization Guide. Public Health Agency of Canada. www.publichealth.gc.ca
2. Bolger T., O'Connell M., Menon A. i wsp.: Complications associated with the bacille Calmette-Guérin vaccination in Ireland. Arch. Dis. Child., 2006; 91: 594–597
3. Szczuka I.: Bezpieczeństwo szczepień BCG – niepożądane odczyny poszczepienne. Przegl. Epidemiol., 2002; 56:15–28
4. Korzeniewska-Koseła M.: Postępowanie wobec osób z kontaktu z chorym na gruźlicę. www.mp.pl/szczepienia/artykuly/przegladowe/
5. Kosińska J., Górski P., Grzelewska-Rzymowska I.: Gruźlica u dzieci – od diagnostyki do chemioprofilaktyki. Pediatr. Med. Rodz., 2014;10: 111–127
Wybrane treści dla pacjenta
  • Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b (Hib)
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
  • Szczepienie przeciwko środkowoeuropejskiemu odkleszczowemu zapaleniu mózgu
  • Szczepienia przed wyjazdem na Karaiby (Wyspy Karaibskie)
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań