Kontynuacja szczepień u dzieci urodzonych za granicą

Coraz częściej spotykamy się z dziećmi powracającymi na stałe do Polski, które wcześniej były szczepione według kalendarzy obowiązujących w innych państwach. W ramach niektórych szczepień stosuje się tam inną liczbę dawek niż w Polsce. Czy dziecko z kompletem szczepień według kalendarza szczepień kraju, w którym mieszkało, należy doszczepić, jeśli w Polsce liczba dawek tego samego szczepienia jest większa, czy też uznać je za zaszczepione skutecznie?

Programy szczepień w poszczególnych krajach uwzględniają lokalną epidemiologię chorób zakaźnych, a proponowane schematy szczepień są związane z zakresem całego programu szczepień.

Na przykład odporność zbiorowiskowa uzyskana dzięki powszechnym szczepieniom przeciwko pneumokokom szczepionkami skoniugowanymi umożliwia zastosowanie uproszczonego schematu 2+1, który w ramach szczepień indywidualnych raczej nie był zalecany. Do 31 grudnia 2016 roku, czyli do czasu wprowadzenia powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom, w Polsce obowiązywał standardowy schemat 3+1. W związku z tym dzieciom, które powracały do Polski z innych krajów, a były szczepione w schemacie 2+1, do niedawna podawano dodatkową dawkę szczepionki (jak w schemacie 3+1). Obecnie nie jest to już konieczne, ponieważ w Polsce również prowadzone są szczepienia populacyjne przeciwko pneumokokom.

Podobna sytuacja dotyczy szczepienia przeciwko meningokokom grupy B, które aktualnie jest szczepieniem populacyjnym w Wielkiej Brytanii (schemat 2+1 rozpoczyna się tam w wieku 8 tyg.), a w Polsce jest nadal szczepieniem zalecanym, nierefundowanym, z którego korzysta niewielki odsetek dzieci w wieku niemowlęcym. Wprawdzie na potrzeby szczepień innych niż populacyjne niedawno zarejestrowano schemat 2+1, jednak można go stosować od ukończenia 3. miesiąca życia (u dzieci rozpoczynających szczepienie w wieku 8 tygodni należy zastosować schemat 3+1).

W krajach, w których sytuacja epidemiologiczna krztuśca jest dobra, a młodzież powszechnie szczepi się przeciwko krztuścowi dawką przypominającą dTpa (np. w Szwecji i Danii), schemat podstawowy szczepienia szczepionkami wysoce skojarzonymi 5- lub 6-składnikowymi obejmuje tylko 3 dawki. Podaje się je w 1. roku życia w schemacie 2+1, czyli 2 dawki w pierwszych miesiącach życia i dawka uzupełniająca w 12. miesiącu życia, lub w schemacie 3-dawkowym w pierwszym półroczu życia (np. Wielka Brytania). W Polsce obowiązuje natomiast schemat 4-dawkowy (3+1). W związku z tym, jeśli zgłasza się do nas dziecko na przykład w wieku 2,5 roku, które urodziło się za granicą i otrzymało dotychczas 3 dawki szczepionki przeciwko błonicy, krztuścowi i tężcowi, to należy mu podać czwartą dawkę szczepionki.

Polski Program Szczepień Ochronnych (PSO) określa optymalny dla naszej sytuacji epidemiologicznej zakres szczepień obowiązkowych i zalecanych, a także liczbę dawek szczepionki, którą dziecko powinno otrzymać do określonego wieku, aby uzyskać jak najlepszą ochronę. Jako ogólną zasadę należy więc przyjąć, że liczba dawek nie powinna być mniejsza niż zalecana w polskim PSO, oczywiście jeśli dziecko nadal kwalifikuje się wiekowo do tego szczepienia i nadal należy do grupy zwiększonego ryzyka (np. u zdrowego dziecka 10-letniego nie uzupełniamy już zaległych szczepień przeciwko Hib, bo nie jest już w grupie ryzyka inwazyjnego zakażenia; szczepienie BCG uzupełniamy tylko do ukończenia 15. rż. itp.). Wyjątkiem od reguły może być również sytuacja, gdy konkretny preparat, który dziecko otrzymało za granicą, ma zarejestrowany tylko jeden schemat dawkowania ze zredukowaną liczbą dawek (np. dotyczy to niektórych szczepionek przeciwko Hib), ale są to rzadkie przypadki.

W odniesieniu do niektórych szczepionek ta zasada działa również w drugą stronę, na przykład w wielu krajach europejskich drugą dawkę szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) podaje się wcześniej w Polsce (w Niemczech już w 2. rż., w Wielkiej Brytanii w 4. rż.). Oznacza to, że jeśli dziecko otrzymało już 2 dawki szczepionki MMR w innym kraju, nie trzeba go będzie doszczepiać w 10. roku życia, tak jak nakazywałby to polski PSO. Inna sytuacja dotyczy jednak dzieci zaszczepionych pierwszą dawką MMR przed ukończeniem 1. roku życia. Dostępne dane naukowe i ChPL zarejestrowanych również w Polsce preparatów szczepionek przeciwko tym chorobom wskazują na fakt, że dzieci w 1. roku życia mogą nie wytworzyć odpowiedniego stężenia przeciwciał po tym szczepieniu wskutek obecnych nadal w ich krążeniu przeciwciał matczynych. W przypadku podania pierwszej dawki MMR przed pierwszymi urodzinami zaleca się podanie dodatkowej dawki. Dawka podana przed ukończeniem 1. roku życia jest traktowana jako dawka „0”, po której należy podać jeszcze dawkę „1” w wieku 12–15 mies. (z zachowaniem ≥1-miesiecznego odstepu), ewentualnie później, jeśli szczepienie nie zostało wykonane w tym wieku.

Kolejną dawkę, czyli dawkę „2” podajemy w polskich warunkach w 6. roku życia. Wątpliwości mogą również dotyczyć uzupełniania schematów szczepień przeciwko WZW typu B po powrocie z krajów, w których stosuje się inne schematy niż w Polsce. Generalna zasada jest taka, że minimalny odstęp pomiędzy pierwszymi dwiema dawkami powinien wynosić 1 miesiąc, a pomiędzy drugą a trzecią 2 miesiące. Jeśli ten warunek jest spełniony, można uznać taki schemat. Jeśli nie (np. w Wielkiej Brytanii podaje się 3 dawki Infanrix hexa w odstępach jedynie 1-miesięcznych w 1. rż. i nie podaje się czwartej dawki tego preparatu), należy podać dodatkową czwartą dawkę szczepienia przeciwko WZW typu B (odnosząc się wówczas do schematu 0, 1, 2, 12 mies.).