Czy wybór miejsca wkłucia szczepionki jest dowolny, czy powinien być zgodny z zaleceniami producenta?

Data utworzenia:  12.08.2013
Aktualizacja: 05.09.2013
dr med. Agnieszka Matkowska-Kocjan
Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

Szczepionki należy podawać w okolice ciała wskazane przez producenta. Badania kliniczne dotyczące konkretnych preparatów szczepionek przewidują zawsze ściśle określoną drogę i miejsce podania szczepienia, dlatego jednoznaczne określenie immunogenności, skuteczności klinicznej i bezpieczeństwa szczepień stosowanych w inne okolice anatomiczne ciała niż przebadane przez producenta, jest niemożliwe. Znane są przypadki zmniejszenia immunogenności szczepionki i/lub zachorowania na chorobę, przeciwko której stosowano uodpornienie, w wyniku zaszczepienia w nieprawidłową okolicę ciała. Przykładem jest znaczne zmniejszenie odsetka serokonwersji po szczepieniu przeciwko WZW typu B u pracowników placówek opieki zdrowotnej omyłkowo zaszczepionych w okolicę pośladkową (54%) w porównaniu z osobami zaszczepionymi w mięsień naramienny (serokonwersja w >90% przypadków). Opisano także przypadki zgonów z powodu wścieklizny pomimo wdrożenia profilaktyki poekspozycyjnej u pacjentów zaszczepionych w okolicę pośladkową zamiast w mięsień naramienny. Osłabienie odpowiedzi immunologicznej po szczepieniu w okolicę pośladkową najprawdopodobniej wiąże się z nieprawidłową dystrybucją antygenów szczepionkowych wskutek kumulacji materiału szczepionkowego w tkance tłuszczowej pośladków, a nie w mięśniach.

Należy więc zawsze dążyć do podawania szczepionek zgodnie z zaleceniami producenta. Oczywiście zdarzają się sytuacje kliniczne, w których podanie szczepień zgodnie z zaleceniami jest niemożliwe (np. poważna choroba skóry w zalecanej okolicy podania szczepionki uniemożliwiająca bezpieczne zaszczepienie). Jedynie takie wyjątkowe sytuacje mogą stanowić podstawę do zmiany miejsca wstrzyknięcia szczepionki. W pozostałych przypadkach należy bezwzględnie dążyć do realizacji szczepień zgodnie z zaleceniami producenta danego preparatu. W aktualnych zaleceniach amerykańskiego ACIP opisano sposób postępowania w przypadku niewłaściwego podania wybranych szczepionek:

  • szczepienie przeciwko WZW typu B u dorosłych należy powtórzyć, jeśli szczepionki nie podano domięśniowo lub podano ją w mięsień inny niż naramienny lub przednio-boczną powierzchnię uda;
  • szczepienie przeciwko wściekliźnie wykonane w okolicy pośladkowej należy uznać za nieważne i powtórzyć;
  • nie należy zmieniać zalecanej przez producenta drogi podawania i dawki inaktywowanej szczepionki przeciwko grypie.

Jeśli natomiast szczepionkę zalecaną do podania podskórnego wstrzyknięto domięśniowo, jej powtórne podanie nie jest konieczne.

Warto również wspomnieć, że u pacjentów ze skazami krwotocznymi można rozważać zmianę drogi podania szczepionki z domięśniowej na podskórną. Producenci niektórych preparatów zaakceptowali taką metodę podawania (informacje w ChPL [p. Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych – cz. 4. Zalecenia ACIP]). Jednak istnieją również preparaty, których producenci zastrzegają, że należy je podawać tylko domięśniowo – wynika to z danych dotyczących immunogenności oraz ryzyka wystąpienia miejscowych NOP po podaniu podskórnym. (aktualizacja maj 2013)

Piśmiennictwo
1. Lindsay K.L., Herbert D.A., Gitnick G.L.: Hepatitis B vaccine: low postvaccination immunity in hospital personnel given gluteal injections. Hepatology, 198; 5: 1088–1090 2. Fishbein D.B., Sawyer L.A., Reid-Sanden F.L. i wsp.: Administration of human diploid-cell rabies vaccine in the gluteal area. NE JM, 1988; 318: 124–125
3. Kroger A.T., Sumaya C.V., Pickering L.K., Atkinson W.L.: (Centers for Disease Control and Prevention): General recommendations on immunization. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR, 2011; 60: 1–60 (p. http://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/show.html?id=80141www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne.html)

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań