Odczyn po szczepieniu przeciwko gruźlicy

U 6-miesięcznego chłopca stwierdzono duży odczyn poszczepienny w miejscu podania szczepionki BCG (p. ryc. 1. i 2.). Dziecko rozwija sie prawidłowo, jest karmione mlekiem matki, przybiera na wadze, nie stwierdza się zaburzeń rozwoju psychoruchowego. W badaniu przedmiotowym osłuchowo serce i płuca są prawidłowe, węzły chłonne, wątroba i śledziona niewyczuwalne. Wartości morfologii krwi są prawidłowe, stężenie białka C-reaktywnego małe. Czy taki odczyn wymaga dalszej diagnostyki i leczenia?

Ryc. 1. Odczyn poszczepienny w miejscu podania BCG (opublikowano dzięki uprzejmości dr. Leszka Ratuszniaka)

Ryc. 2. Ta sama zmiana 16 dni później (opublikowano dzięki uprzejmości dr. Leszka Ratuszniaka)

Zmiana widoczna na rycinach jest jedną z bardzo rzadkich postaci miejscowego odczynu po szczepieniu BCG. Należy do nich m.in. lupus vulgaris i prawdopodobnie takie rozpoznanie zostanie ustalone u omawianego dziecka. W ramach diagnostyki należy zlecić hodowlę materiału pobranego ze zmiany w kierunku prątków kwasoodpornych. Z dostępnego piśmiennictwa wynika jednak, że w takich przypadkach częściej za pomocą metody polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR) rozpoznaje się zakażenie Mycobacterium bovis. Wykonuje się również badanie histologiczne. Taka diagnostyka jest wskazana, ponieważ zmiana miejscowa określana jako lupus vulgaris często wymaga leczenia przeciwprątkowego. Należy również wykonać typowe badanie mikrobiologiczne w kierunku bakterii, które dodatkowo mogą zakazić powstałą zmianę.

Dziecko z taką zmianą miejscową po BCG należy skierować do placówki zajmującej się diagnostyką i leczeniem gruźlicy. Może wymagać również współpracy z dermatologiem w celu pobrania materiału do badania histologicznego.

Według piśmiennictwa takie rzadkie zmiany po szczepieniu BCG występują z częstością 5/1000 000 do 1/100 000 podanych dawek i zwykle nie mają związku z zaburzeniami odporności u dziecka.