Zasady ogólne
Do przeprowadzania szczepień ochronnych obowiązkowych i zalecanych (tj. podania szczepionki) u dzieci i dorosłych uprawnione są tylko osoby:
- posiadające wymagane1 kwalifikacje zawodowe:
lekarze lub felczerzy, pielęgniarki, położne,
higienistki szkolne i ratownicy medyczni
oraz - posiadające kwalifikacje określone w rozporządzeniu
Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia
2011 roku w sprawie obowiązkowych szczepień
ochronnych (Dz. U. z 2022 r., poz. 2172, z późn. zm.), czyli które:
a) odbyły w ramach doskonalenia zawodowego kurs lub szkolenie w zakresie szczepień ochronnych i uzyskały dokument potwierdzający ukończenie tego kursu lub szkolenia, lub uzyskały specjalizację w dziedzinie, w przypadku której ramowy program kształcenia podyplomowego obejmował problematykę szczepień ochronnych na podstawie przepisów o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz przepisów o zawodach pielęgniarki i położnej, lub
b) posiadają co najmniej 6-miesięczną praktykę w zakresie przeprowadzania szczepień ochronnych.
Badanie kwalifikacyjne w celu wykluczenia przeciwwskazań do szczepienia ochronnego u dzieci i młodzieży przeprowadza wyłącznie lekarz (posiadający kwalifikacje wymienione w pkt. 2)2. W przypadku badania kwalifikacyjnego przed szczepieniem osoby dorosłej istnieje 1 wyjątek (p. dalej).
Powyższe zasady dotyczące przeprowadzania szczepienia ochronnego (podania szczepionki) i badania kwalifikacyjnego obowiązują również w przypadku szczepienia przeciwko COVID-19 i ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) realizowanego w ramach programu powszechnego (aktualnie nie przewidziano wyjątków ustawowych od ogólnych zasad).3
Realizacja szczepień bez wymaganych kwalifikacji skutkuje odpowiedzialnością prawną nawet w sytuacji, gdy pacjent nie dozna z tego powodu żadnego uszczerbku – zagrożona jest karą grzywny4, stanowi także przewinienie zawodowe.
Szczepienie przeciwko grypie
Wyjątkowo w przypadku szczepień przeciwko grypie badanie kwalifikacyjne osoby dorosłej przed tym szczepieniem może przeprowadzić również felczer, lekarz dentysta, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny, fizjoterapeuta, diagnosta laboratoryjny lub farmaceuta.5 Do przeprowadzenia szczepienia przeciwko grypie u osoby dorosłej uprawniony jest także lekarz dentysta, farmaceuta, fizjoterapeuta oraz diagnosta laboratoryjny6 posiadający kwalifikacje określone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2022 r., poz. 2172, z późn. zm.), jeżeli spełnia warunki określone w § 6 ust. 1 tego rozporządzenia do przeprowadzenia szczepień obowiązkowych, czyli:
- odbył w ramach doskonalenia zawodowego kurs lub szkolenie w zakresie szczepień ochronnych i uzyskał dokument potwierdzający ukończenie tego kursu lub szkolenia, lub uzyskał specjalizację w dziedzinie, w przypadku której ramowy program kształcenia podyplomowego obejmował problematykę szczepień ochronnych na podstawie przepisów o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz przepisów o zawodach pielęgniarki i położnej, lub
- posiada co najmniej 6-miesięczną praktykę w zakresie przeprowadzania szczepień ochronnych
albo uzyskał dokument potwierdzający ukończenie następującego szkolenia:
- teoretycznego w zakresie przeprowadzania badania kwalifikacyjnego w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania szczepienia przeciwko COVID-19, dostępnego na platformie e-learningowej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego oraz
- praktycznego, którego program zatwierdziło Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, obejmującego naukę podania szczepionki w postaci iniekcji domięśniowej oraz podjęcia działań w przypadku wystąpienia nagłej reakcji alergicznej lub innego stanu zagrożenia życia pacjenta następującego bezpośrednio po przeprowadzeniu szczepienia, realizowanego w warunkach symulowanych w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego lub uczelni prowadzącej kształcenie na kierunku lekarskim.
Od 3 czerwca 2023 roku do przeprowadzania szczepień przeciwko grypie uprawnia także ukończenie kursu kwalifikacyjnego, o którym mowa w art. 44 pkt 2 ustawy z dnia 10 grudnia 2020 roku o zawodzie farmaceuty (Dz. U. z 2022 r., poz. 1873), obejmującego zagadnienia dotyczące:
- przeprowadzania badania kwalifikacyjnego w celu wykluczenia przeciwwskazań do szczepienia przeciwko COVID-19 oraz wykonywania szczepienia przeciwko COVID-19,
- przeprowadzania badania kwalifikacyjnego osoby dorosłej przed szczepieniem przeciwko grypie, do którego farmaceuta jest uprawniony na podstawie art. 19 ust. 5a ustawy, oraz wykonywania u osoby dorosłej szczepienia przeciwko grypie, do którego farmaceuta jest uprawniony na podstawie art. 19 ust. 5b ustawy.
Przypisy:
1. Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1284, dalej w skrócie jako ustawa) do przeprowadzania zalecanych szczepień ochronnych stosuje się odpowiednio przepisy art. 17 ust. 6 ustawy dotyczące kwalifikacji wymaganych do przeprowadzania szczepień obowiązkowych.2. Na podstawie art. 19 ust. 5a ustawy. Późniejsza regulacja ustawowa uchyla wcześniejszy § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 kwietnia 2021 r. w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających badania kwalifikacyjne i szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1410), w którym rezygnowano z kwalifikacji lekarskiej u młodzieży która ukończyła 15. r.ż.
3. Z dniem 1 lipca 2023 r. odwołano stan zagrożenia epidemicznego wskutek czego nie stosujemy już art. 21c ustawy, którego zastosowanie jest ograniczone do przypadku wystąpienia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19.
4. Na podstawie art. 51 pkt 1 ustawy.
5. Na podstawie art. 19 ust. 5a ustawy.
6. Na podstawie art. 19 ust. 5b ustawy.
