Jak długo utrzymuje się ochrona po szczepieniu przeciwko krztuścowi, błonicy, tężcowi i polio?

Data utworzenia:  15.07.2022
Aktualizacja: 18.07.2022
Waning immunity after receipt of pertussis, diphtheria, tetanus, and polio-related vaccines: a systematic review and meta-analysis
Gao H. i wsp.
J. Infect. Dis., 2022; 225 (4): 557–566

W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa z metaanalizą oceniono czas utrzymywania się ochrony poszczepiennej wobec krztuśca, błonicy, tężca i polio u zdrowych osób. Przeszukano 4 elektroniczne bazy publikacji medycznych (Medline, PubMed, Embase, Cochrane Central Register of Controlled Trials) za okres do 15 kwietnia 2021 roku.

Kryteria kwalifikacji do przeglądu spełniło 59 badań, z których 42 uwzględniono w metaanalizie. We wszystkich badaniach czas utrzymywania się ochrony oceniano po podaniu ostatniej dawki szczepionki. W 31 badaniach (głównie kohortowych, kliniczno-kontrolnych, ale również badaniach z randomizacją [RCT]) oceniono czas utrzymywania się ochrony po szczepieniu przeciwko krztuścowi preparatem bezkomórkowym (tylko 1 badanie dotyczyło szczepionki całokomórkowej).

W badaniach porównano ryzyko zachorowania na krztusiec u osób szczepionych i nieszczepionych, ryzyko zachorowania na krztusiec u osób zaszczepionych w okresie kontrolnym (<1 rok po podaniu ostatniej dawki) i okresie narażenia (≥1 rok po podaniu ostatniej dawki) lub oceniono wskaźnik (iloraz) średnich geometrycznych stężeń swoistych przeciwciał (GMR) przeciwko antygenom pałeczki krztuśca (pertaktynie [PRN], toksynie krztuścowej [PT], fimbriom [FIM] i hemaglutyninie włókienkowej [FHA]) przed szczepieniem i po nim.

Ogółem wykazano, że ochrona przed krztuścem zmniejszała się wraz z upływem czasu od szczepienia. W porównaniu z okresem kontrolnym (<1 rok po podaniu ostatniej dawki szczepionki), po upływie 1–2 lat od podania ostatniej dawki szczepionki, ryzyko zachorowania na krztusiec zwiększało się o 65% (ryzyko względne [RR]: 1,65; 95% przedział ufności [95% CI]: 1,33–2,05), po upływie 2–3 lat – 2-krotnie (RR: 2,06 [95% CI: 1,62–2,62]), a po upływie kolejnych 5–6 lat – >5-krotnie (RR: 5,5 [95% CI: 4,33–6,98]). W ciągu 8–9 lat po szczepieniu ryzyko zachorowania na krztusiec zwiększyło się 8-krotnie (RR: 8,43 [95% CI: 5,06–14,03]). Podobne wyniki uzyskano odnośnie do skuteczności rzeczywistej szczepienia przeciwko krztuścowi, która po roku od podania ostatniej dawki wynosiła 91% (RR: 0,09 [95% CI: 0,05–0,16]), po 2–3 latach 77% (RR: 0,23 [95% CI: 0,16–0,33]), a po ≥8 latach 70% (RR: 0,3 [95% CI: 0,20–0,43]). Obserwacje te również wskazują na zmniejszanie się ochrony poszczepiennej.

W badaniach oceniających odpowiedź humoralną na szczepienie wykazano, że w ciągu pierwszych 2 lat po podaniu ostatniej dawki stężenie swoistych przeciwciał przeciwko wszystkim antygenom krztuśca szybko się zmniejsza: GMR dla PT wynosił 15,05 (95% CI: 12,62–17,95) do roku po szczepieniu i 3,73 (95% CI: 2,61–5,32) po upływie 1–2 lat po szczepieniu, dla FHA wskaźnik ten wynosił 18,44 (95% CI: 12,25–27,76) do roku po szczepieniu i 2,91 (95% CI: 2,36–3,60) po upływie 1–2 lat po szczepieniu, z kolei dla PRN – 20,69 (95% CI: 16,11–26,59) do roku po szczepieniu i 4,50 (95% CI: 3,25–6,24) po upływie 1–2 lat po szczepieniu. W odniesieniu do FIM wartość GMR wynosiła 4,25 (95% CI: 1,40–12,88) do roku po szczepieniu i 2,11 (95% CI: 1,04–4,28) po upływie 1–2 lat po szczepieniu. W kolejnych latach stężenie swoistych przeciwciał przeciwko FHA i PRN stopniowo się zmniejszało, natomiast stężenie przeciwciał przeciwko PT utrzymywało się na stałym poziomie.

Czas utrzymywania się ochrony poszczepiennej wobec błonicy oceniono w 11 badaniach (wyłącznie RCT dotyczące immunogenności). Wykazano, że w okresie roku po szczepieniu ochronne stężenie swoistych przeciwciał przeciwko toksynie błoniczej utrzymywało się u 98% osób (średnia bezwzględna różnica odsetka osób seropozytywnych [MD: 1,89 [95% CI: 0,58– 3,20]), natomiast po upływie 6 lat odsetek ten zmniejszył się do 74% (MD: 25,87 [95% CI: 15,03–36,72]). Stwierdzono również, że stężenie swoistych przeciwciał przeciwko toksynie błoniczej do 5 lat po szczepieniu było większe niż przed szczepieniem, natomiast po 6 latach zmniejszyło się do wartości obserwowanych przed szczepieniem (GMR: 1,21 [95% CI: 0,68–2,17]).

W 16 badaniach (niemal wyłącznie RCT dotyczących immunogenności) oceniono czas utrzymywania się ochrony poszczepiennej wobec tężca. W 11 badaniach nie stwierdzono, aby odporność istotnie zmniejszała się wraz z upływem czasu – po 10 latach od szczepienia niemal u wszystkich osób stwierdzono ochronne stężenie przeciwciał (MD: 0,35 [95% CI: od -0,50 do 1,21]), jednak 3 uwzględnione badania charakteryzowały się dużą heterogenicznością. Po podaniu ostatniej dawki szczepionki przeciwko tężcowi obserwowano szybkie zmniejszanie się stężenia swoistych przeciwciał i po 10 latach było ono mniejsze niż przed szczepieniem (GMR: 1,35 [95% CI: 1,02–1,79]).

Z kolei czas utrzymywania się ochrony poszczepiennej wobec polio oceniono w 10 badaniach (wyłącznie RCT dotyczące immunogenności). Nie zaobserwowano, aby ochrona ta istotnie zmniejszała się wraz z upływem czasu od szczepienia. U wszystkich osób ochronne miano (≥1:8) swoistych przeciwciał przeciwko wszystkim trzem typom wirusa polio (typ 1, 2 i 3) utrzymywało się przez ≥10 lat po szczepieniu. Po upływie roku od szczepienia w kolejnych latach stężenia swoistych przeciwciał przeciwko wszystkim trzem typom wirusa polio wahały się (duża heterogeniczność badań). Wykazano jednak, że przez 5–6 lat po szczepieniu stężenie/miano swoistych przeciwciał przeciwko wszystkim trzem typom wirusa było około 3-krotnie większe niż przed szczepieniem (GMR wyniosło: 3,5 [95% CI: 2,24–5,47] dla typu 1 wirusa polio, 3,2 [95% CI: 1,82–5,63] dla typu 2 oraz 3,96 [95% CI: 1,46–10,75] dla typu 3).

Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że ochrona poszczepienna przed tężcem i polio utrzymuje się długotrwale, natomiast ochrona przed krztuścem i błonicą zmniejsza się wraz z upływem czasu od szczepienia. W kolejnych badaniach należy ocenić konieczność i optymalny czas podawania dawek przypominających szczepionek przeciwko krztuścowi i błonicy.

Zobacz także

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań