Omyłkowe podanie szczepionki T zamiast Td u 18-latka

18-letni chłopiec został omyłkowo zaszczepiony miesiąc temu preparatem Tetana zamiast Clodivac. Jak postąpić w tej sytuacji, jeżeli nieskojarzona szczepionka przeciwko błonicy nie jest dostępna? Czy chłopcu można podać Clodivac, a jeśli tak, w jakim odstępie od szczepienia Tetana?

W opisanej sytuacji szczepionkę Td można bezpiecznie podać w dowolnym momencie. Badania wykazały bowiem, że podanie dodatkowych dawek toksoidu tężcowego jest bezpieczne, niezależnie od odstępu od ostatniej dawki szczepionki zawierającej taki składnik. W konsekwencji już w PSO na 2017 rok zniesiono zapis o konieczności zachowania 5-letniego odstępu między kolejnymi dawkami szczepienia przeciwko tężcowi. Szeroko znane dawne zalecenie 5-letniego odstępu między kolejnymi dawkami szczepionki przeciwko tężcowi wynikało z obawy przed odczynami poszczepiennymi, w tym reakcją typu choroby posurowiczej. Potrzeba doszczepiania i problem z wcześniejszym podaniem dawek szczepionki z komponentą tężcową pojawił się wraz z wprowadzeniem szczepionek przeciwko krztuścowi przeznaczonych dla młodzieży i osób dorosłych (jak wiadomo, nie są dostępne nieskojarzone szczepionki przeciwko krztuścowi). Początkowe zalecenia były ostrożne, bo w czasie rejestracji w Stanach Zjednoczonych w 2005 roku nowych trójskładnikowych szczepionek przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi (Tdap) nie dysponowano danymi dotyczącymi reaktogenności po szybkim ponownym podaniu szczepionki ze składnikiem tężcowym. W konsekwencji Advisory Committee on Immunization Practice (ACIP), a w ślad za nim inne agendy rządowe, rekomendowały co najmniej 5-letni odstęp, z możliwością jego skrócenia do 2 lat w razie wystąpienia epidemii krztuśca. Późniejsza analiza nowych badań, w których szczepionkę podawano nastolatkom i dorosłym w odstępie krótszym niż 2 lata (od 21 dni do 2 lat), nie potwierdziła zwiększonego ryzyka ani miejscowych ani ogólnych odczynów poszczepiennych po podaniu szczepionki Tdap, która zawiera toksoid tężcowy w tej samej dawce jak nieskojarzona szczepionka T, dlatego obecnie zgodnie z zaleceniami American Academy of Pediatrics (AAP) nie ma potrzeby zachowywania konkretnego, minimalnego odstępu pomiędzy szczepionkami zawierającymi toksoid tężcowy a Tdap. Pozorne sprzeczności zaleceń dotyczących poszczególnych preparatów wynikają stąd, że charakterystyki szczepionek czasami „nie nadążają” za wynikami aktualnych badań.

W opisanej sytuacji termin podania szczepionki Td może być dowolny. Dodam, że lepszym rozwiązaniem byłoby zastosować trójskładnikowej szczepionki Tdap, ponieważ z danych epidemiologicznych dotyczących występowania krztuśca w Polsce wynika, że choroba stanowi realne zagrożenie dla nastolatków i młodych dorosłych, największą zapadalność notuje się w grupie wiekowej 15–25 lat. Pacjent odniesie większą korzyść z podania Tdap, co może stanowić rekompensatę za błąd i „nadprogramowy” zastrzyk.

Podsumowując, szczepionkę Td lub lepiej trójskładnikową Tdap można podać w opisanej sytuacji w dowolnym momencie. Dawne zalecenia przestrzegania minimum 5-letniego odstępu między kolejnymi dawkami przypominającymi szczepionek z komponentą tężcową są już nieaktualne. Jedynym sposobem uzupełnienia szczepienia przeciwko błonicy, przy braku szczepionki nieskojarzonej, jest podanie szczepionki skojarzonej Td lub Tdap. Podobnie do ochrony przed krztuścem również koniecznej jest podanie szczepionki skojarzonej z komponentą tężcową (Tdap), co należy robić rutynowo zgodnie z PSO 2022 w 14. roku życia, a warto także w 18. lub 19. roku życia i co stanowi optymalne rozwiązanie problemu szczepień opisanego pacjenta.