W europejskim wieloośrodkowym badaniu kliniczno-kontrolnym przeprowadzonym metodą kohorty pośredniej oceniono skuteczność rzeczywistą skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom – 10- (PCV-10) i 13-walentnej (PCV-13) – w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej (IChP) u dzieci w wieku <5 lat. Badanie przeprowadzono w ramach finansowanego przez European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) projektu SpIDnet, którego głównym celem jest ocena skuteczności rzeczywistej PCV-10 i PCV-13 w zapobieganiu IChP oraz wpływu powszechnych programów szczepień przeciwko pneumokokom na epidemiologię IChP w krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. System nadzoru epidemiologicznego nad IChP prowadzony w ramach SpIDnet jest ujednolicony w zakresie definicji IChP i laboratoryjnych metod diagnostycznych służących do jej potwierdzenia (wyizolowanie Streptococcus pneumoniae z krwi lub innego płynu ustrojowego jałowego w prawidłowych warunkach lub dodatni wynik badania PCR). Wyjściową populację badania stanowiło 6,9 miliona dzieci w wieku <5 lat objętych nadzorem nad IChP w 12 ośrodkach reprezentujących 9 krajów w Europie. W 8 ośrodkach powszechne szczepienia wykonywano preparatem PCV-13, a w 4 – PCV-10, najczęściej w schemacie 2+1 (tylko w 3 ośrodkach stosowano schemat 3+1). Skuteczność szczepionek oszacowano, porównując odsetek zaszczepionych ≥1 dawką PCV-10 lub PCV-13 w grupie dzieci chorych na IChP wywołaną przez serotypy pneumokoka uwzględnione w każdej ze szczepionek (grupa przypadków) oraz w grupie dzieci chorych na IChP wywołaną przez serotypy pozaszczepionkowe (grupa kontrolna). Za zaszczepione uznawano dzieci, które ≥1 dawkę szczepionki lub pełny schemat szczepienia (schemat podstawowy + dawka uzupełniająca) otrzymały ≥14 dni przed wystąpieniem objawów choroby, hospitalizacją, rozpoznaniem IChP lub zgłoszeniem do systemu nadzoru.
W latach 2012–2018 do systemu nadzoru epidemiologicznego zgłoszono 4684 zachorowania na IChP wymagającą hospitalizacji wśród dzieci w wieku <5 lat. Dane dla PCV-13 uzyskano z 10 ośrodków i uwzględniono 600 przypadków IChP wywołanej przez serotypy szczepionkowe, 283 przypadki IChP wywołanej przez serotypy spokrewnione ze szczepionkowymi oraz 1922 przypadki IChP wywołanej przez serotypy pozaszczepionkowe. W grupie przypadków najczęstszą przyczyną IChP był serotyp 3 (27%), 19A (26%), 14 (11%) i 1 (10%), a w grupie kontrolnej – 24F (15%), 15B/C (12%), 12F (12%) i 10A (10%). Oszacowano, że skuteczność ≥1 dawki PCV-13 wyniosła 84,2% (95% CI: 79–88) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotypy szczepionkowe, 64,5% (95% CI: 44–78) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotyp 3, 83,2% (95% CI: 74–89) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotyp 19A, 92,7% (95% CI: 82–97) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotyp 6A/B oraz 85,4% (95% CI: 62–94) w zapobieganiu IChP wywołanej przez spokrewniony serotyp 6C. Natomiast skuteczność pełnego schematu szczepienia PCV-13 wyniosła 88,7% (95% CI: 83–93) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotypy szczepionkowe, 65,5% (95% CI: 34–82) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotyp 3, 89,1% (95% CI: 80–94) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotyp 19A, 95,9% (95% CI: 72–99) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotyp 6A/B oraz 93,7% (95% CI: 68–99) w zapobieganiu IChP wywołanej przez spokrewniony serotyp 6C. W zależności od schematu skuteczność szczepionki wyniosła 78,2% (95% CI: 56–89) dla schematu 2+1 oraz 89,7% (95% CI: 82–94) dla schematu 3+1. Po upływie <12, 12–23 oraz ≥24 miesięcy od podania dawki uzupełniającej skuteczność PCV-13 wyniosła odpowiednio 93,1% (95% CI: 87,8–96,1), 83,7% (95% CI: 70,2–91,0) oraz 85,1% (95% CI: 72,0–92,1). Dane dla PCV-10 uzyskano z 4 ośrodków i uwzględniono 175 przypadków IChP wywołanej przez serotypy szczepionkowe, 150 przypadków IChP wywołanej przez serotyp 19A oraz 311 przypadków IChP wywołanej przez serotypy nieszczepionkowe. W grupie przypadków najczęstszą przyczyną IChP był serotyp 14 (29%), 1 (23%), 19F (11%) oraz 7F (11%), a w grupie kontrolnej 10A (12%), 15B/C (11%) oraz 23B (10%). Oszacowano, że skuteczność ≥1 dawki PCV-10 wyniosła 84,8% (95% CI: 69,4–92,5) w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotypy szczepionkowe oraz 32,5% (95% CI: od -28,3 do 64,5) i -14,4% (95% CI: od -526,5 do 79,1) w zapobieganiu IChP wywołanej odpowiednio przez spokrewniony serotyp 19A i 6C. Z powodu niewystarczającej liczebności grup nie można było oszacować skuteczności PCV-10 w zależności od czasu, jaki upłynął od podania dawki uzupełniającej.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że obie skoniugowane szczepionki przeciwko pneumokokom charakteryzują się dużą skutecznością w zapobieganiu IChP wywołanej przez serotypy szczepionkowe u dzieci w wieku <5 lat. PCV-13 zapewniała również pewien stopień ochrony przed IChP wywołaną serotypem 3 i spokrewnionym serotypem 6C. Skuteczność PCV-10 w zapobieganiu IChP wywołanej przez spokrewnione serotypy 19A i 6C nie osiągnęła istotności statystycznej.
