Jakie są aktualne przeciwwskazania do szczepienia przeciwko rotawirusom?

Data utworzenia:  26.11.2015
Aktualizacja: 16.08.2021
dr n. med. Jacek Mrukowicz
Polski Instytutu Evidence-Based Medicine w Krakowie
Redaktor naczelny „Medycyny Praktycznej – Pediatrii” i „Medycyny Praktycznej – Szczepienia”

Przeciwwskazania to:

  1. zbyt późny wiek na rozpoczęcie lub zakończenie szczepienia (p. Jaki jest schemat podawania szczepionek przeciwko rotawirusom i jak je stosować w praktyce? – przyp. red.)
  2. potwierdzone wgłobienie jelita w wywiadzie (w takich przypadkach istnieje zwiększone ryzyko powtórzenia się wgłobienia)
  3. nieskorygowane strukturalne wady przewodu pokarmowego usposabiające do wgłobienia jelita (np. torbiel jelita, duże polipy, zdwojenie przewodu pokarmowego – bardzo rzadkie przypadki)
  4. ciężkie niedobory odporności komórkowej (zwłaszcza ciężki złożony niedobór odporności [SCID] ze względu na ryzyko przewlekłej biegunki z wyniszczeniem i przewlekłym wydalaniem wirusów zawartych w szczepionkach przeciwko RV) – na etapie kwalifikacji do szczepienia ważne jest także dokładne zebranie wywiadu w kierunku ciężkich niedoborów odporności komórkowej u najbliższych krewnych (np. SCID u starszego rodzeństwa), a w razie ich mocnego podejrzenia, przed podjęciem decyzji o szczepieniu niemowlęcia należy wykluczyć podobne zaburzenie (ryzyko wystąpienia ciężkiego złożonego niedoboru odporności u dziecka jest w takich przypadkach większe niż przeciętne)
  5. stosowanie silnych immunosupresyjnych leków biologicznych u matki w ciąży lub karmiącej piersią (antagoniści TNF-α [infliksymab, adalimumab, certolizumab, etanercept, golimumab], interleukiny-1 [anakinra] lub interleukiny-6 [tocilizumab]) – z uwagi na możliwą ekspozycję dziecka na te leki wywołującą istotny niedobór odporności, który utrzymuje się kilka miesięcy, szczepienie „żywymi” szczepionkami jest przeciwwskazane przez 6 (zalecenia brytyjskiego JCIV) lub nawet 12 (zalecenia Amerykańskiej Akademii Pediatrii [AAP]) miesięcy po podaniu ostatniej dawki leku matce, co w przypadku RV praktycznie uniemożliwia szczepienie z uwagi na zalecane ograniczenie wieku na podanie pierwszej dawki szczepionki; przeciwwskazanie nie dotyczy natomiast leczenia matki glikokortykosteroidami, cyklosporyną, takrolimusem lub azatiopryną
  6. potwierdzona ciężka reakcja alergiczna na poprzednią dawkę szczepionki
  7. potwierdzona ciężka reakcja alergiczna na substancje zawarte w szczepionce.1-6

Sytuacje wymagające zachowania szczególnej ostrożności.1-7 Zgodnie z zaleceniami ESPID oraz Infectious Diseases Society of America (IDSA), a także brytyjskimi lub australijskimi, można rozważyć zaszczepienie niemowlęcia z bezobjawowym zakażeniem HIV lub urodzone przez matkę HIV-dodatnią. Dotychczasowe obserwacje (choć na względnie małej populacji) wskazują, że tolerancja i bezpieczeństwo szczepionek w tej grupie są podobne jak u niezakażonych HIV rówieśników. W Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL) preparatu Rotateq znalazł się zapis, że z powodu ograniczonej liczby danych nie zaleca się podawania tej szczepionki niemowlętom z bezobjawowym zakażeniem HIV. Nie jest to jednak formalne przeciwwskazanie, a ryzyko związane z zachorowaniem na biegunkę RV wydaje się w tej populacji większe niż teoretyczny NOP. Podobnego zapisu nie ma w ChPL szczepionki Rotarix.

Duża zawartość sacharozy w obu szczepionkach (ok. 50%) może być względnym przeciwwskazaniem do szczepienia dzieci z wrodzonymi zaburzeniami trawienia i wchłaniania jedno- lub dwucukrów (nietolerancja fruktozy, zaburzenia wchłaniania glukozy-galaktozy, niedobór sacharazy-izomaltazy), choć ryzyko klinicznie jawnej biegunki jest w takich przypadkach raczej małe z uwagi na bardzo małą bezwzględną dawkę sacharozy w szczepionce.

W badaniach klinicznych, w których oceniano bezpieczeństwo i tolerancję szczepionek, nie uczestniczyły niemowlęta po rozległych resekcjach jelita z powodu martwiczego zapalenia jelit. Stan ten nie jest jednak bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia, jeśli nie ma innych przeszkód. Ponieważ RV replikuje się w jelicie cienkim, nie wiadomo, jak taki zabieg wpływa na skuteczność szczepionki, natomiast nie jest przesłanką do obaw dotyczących bezpieczeństwa. Decyzja o szczepieniu w takich przypadkach zależy od stanu dziecka, jego wieku, rozległości zabiegu, ryzyka zakażenia RV oraz indywidualnej oceny lekarza oraz oczekiwań rodziców.

Choroba Hirschsprunga także nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia, również na etapie wyłonienia sztucznego odbytu (przetoki). Jeśli stan ogólny dziecka pozwala na szczepienie i nie ma innych przeciwwskazań, to szczepienie przeciwko RV warto rozważyć ze względu na planowane w przyszłości częste pobyty w szpitalu (czyli zwiększone ryzyko szpitalnej biegunki RV) podczas kolejnych etapów leczenia wady.

Żywienie enteralne przez zgłębnik nosowo-żołądkowy, nosowo-jelitowy lub gastrostomię (np. z powodu skrajnego wcześniactwa, chorób układu nerwowego, wad przełyku itp.) również nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko RV. Jeśli dziecko nie może przyjmować nawet małej objętości płynu doustnie (dawka szczepionki Rotateq to 2 ml, a Rotarix to 1 ml; szczepienie p.o. jest preferowaną drogą), to szczepionkę można podać przez zgłębnik, przepłukując go następnie niewielką objętością fizjologicznego roztworu soli, aby cała podana dawka przemieściła się do przewodu pokarmowego dziecka.8-10

Szczepienie należy natomiast opóźnić w przypadku ostrej choroby o cięższym przebiegu (z gorączką lub bez gorączki), w tym wymiotów i biegunki. Łagodna choroba nie jest jednak przeciwwskazaniem i jeśli wykonanie szczepienia w zalecanym wieku po ustąpieniu objawów byłoby kłopotliwe lub niemożliwe, można podać szczepionkę.

Piśmiennictwo:

1. Charakterystyka Produktów Leczniczych: Rotarix, Rotateq
2. Vesikari T., Van Damme P., Giaquinto C. i wsp.: ESPID/ESPGHAN evidence-based recommendations for rotavirus vaccination in Europe. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2008; 46 (supl. 2): S38–S48 (p. Med. Prakt. Pediatr. WS 2/2009 – przyp. red.)
3. Vesikari T., Van Damme P., Giaquinto C. i wsp.: ESPID consensus recommendations for rotavirus vaccination in Europe. J. Pediatr. Infect. Dis., 2015; 34: 635–643
4. Rotavirus. (W:) Australian Technical Advisory Group on Immunisation (ATAGI). Australian Immunisation Handbook, Australian Government Department of Health, Canberra, 2018. https://immunisationhandbook.health.gov.au/vaccine-preventable-diseases/rotavirus (dostęp: 21.06.2021)
5. Rotavirus. (W:) Ramsay M. (red.): Immunisation against infectious disease (Green Book). https://assets.publishing.service.gov.uk/ (dostęp: 21.06.2021)
6. American Academy of Pediatrics, Committee on Infectious Diseases: Rotavirus infections. (W:) Kimberlin D. W. Brady M.T., Jackson M.A. (red.): The Red book 2018. Wyd. 31. 2018: 700–704. https://redbook.solutions.aap.org/redbook.aspx (dostęp: 21.06.2021)
7. Rubin L.G., Levin M.J., Ljungman P. i wsp.: 2013 IDSA Clinical Practice Guideline for vaccination of the immunocompromised host. Clinical Infect. Dis., 2014; 58: e44–e100
8. Public Health England: The Rotavirus Vaccination Programme. Information for healthcare professionals. https://assets.publishing.service.gov.uk/ (dostęp: 21.06.2021)
9. NMF Consensus: Rotavirus vaccine. www.slhd.nsw.gov.au/RPA/ (dostęp: 21.06.2021)
10. Immunization Action Coalition: Ask the Experts. Rotavirus. www.immunize.org/askexperts/experts_rota.asp (dostęp: 21.06.2021)
Wybrane treści dla pacjenta
  • Szczepienia przed wyjazdem na Karaiby (Wyspy Karaibskie)
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Szczepienie przeciwko środkowoeuropejskiemu odkleszczowemu zapaleniu mózgu
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b (Hib)
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań