Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz, Polski Instytut Evidence-Based Medicine w Krakowie
W wieloośrodkowym badaniu z randomizacją (RCT) przeprowadzonym metodą pojedynczo ślepej próby oceniono, czy szczepienie przeciwko gruźlicy (BCG) w okresie noworodkowym zmniejsza ryzyko rozwoju atopowego zapalenia skóry (AZS) w 1. roku życia dziecka (nieswoisty efekt ochronny). Badanie przeprowadzono w wybranych szpitalach w stanie Wiktoria w Australii, czyli w kraju o wysokich dochodach i małym wskaźniku umieralności noworodków.
Do badania zakwalifikowano zdrowe noworodki urodzone w ≥32. tygodniu ciąży i z urodzeniową masą ciała >1500 g. Kryteria wykluczające obejmowały m.in.: ciężkie choroby współistniejące lub niestabilny stan kliniczny, zakażenia skóry oraz inne choroby skóry.
Ostatecznie w okresie od sierpnia 2013 roku do września 2016 roku do badania włączono 1272 zdrowe noworodki (urodzeniowa masa ciała śr. 3400 g, śr. 51% chłopców, wiek ciążowy śr. 39,3 tyg.), które przydzielono losowo do jednej z 2 grup, w których: (1) w ciągu pierwszych 10 dni życia dzieci otrzymały 1 dawkę szczepionki BCG z podszczepem duńskim (1331) i.d. w okolicę naramienną kończyny lewej (637 noworodków) lub (2) nie otrzymały tego szczepienia (635 noworodków). Noworodki z obu grup nie różniły się istotnie pod względnym wybranych cech klinicznych i demograficznych. Zgodnie z obowiązującym programem szczepień noworodki z obu grup w ciągu pierwszych 24 h po urodzeniu otrzymały 1 dawkę szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B. W 3., 6., 9. i 12. miesiącu życia dziecka rodzice wypełniali on-line kwestionariusz ankiety, w której pytano, czy u dziecka wystąpiły objawy AZS, jakie było ich nasilenie oraz jakie stosowano leki. W 12. miesiącu życia przeprowadzono dodatkowo badanie przedmiotowe. Rozpoznanie AZS ustalono na podstawie kryteriów Williamsa (UK Working party’s diagnostic criteria [kryterium stałe: świąd skóry + ≥3 kryteria dodatkowe: ogólna suchość skóry, zmiany wypryskowe w załamaniach skóry lub na policzkach, atopia u krewnego pierwszego stopnia, wyprysk widoczny w zgięciach kończyn, na skórze głowy lub kończyn]), a nasilenie zmian oceniano na podstawie skali SCORAD.
W ciągu rocznej obserwacji AZS rozpoznano u 32% niemowląt z grupy szczepionej BCG i 35,1% niemowląt z grupy nieszczepionej. W analizie skorygowanej o znane czynniki zakłócające wykazano, że szczepienie BCG w okresie noworodkowym, w porównaniu z brakiem szczepienia, nie zmniejszało ryzyka AZS w 1. roku życia (skorygowana różnica ryzyka [aRD]: -4,3% [95% CI: od -9,9 do 1,3]). W 12. miesiącu życia aktywne zmiany wypryskowe również stwierdzono u podobnego odsetka dzieci z grupy szczepionej i nieszczepionej (15,7 vs 19,2%; aRD: -3,5% [95% CI: od -8 do 1]). Objawy AZS obserwowano z podobną częstością także w przypadku zastosowania szerszej definicji przypadku, z uwzględnieniem AZS podejrzewanego przez rodziców. U niemowląt z obu grup z podobną częstością stosowano także miejscowe glikokortykosteroidy (35,7 vs 39%; aRD: 3,3% [95% CI: od -9,2 do 2,7]). Nie wykazano również nieswoistego efektu ochronnego BCG wobec AZS o ciężkim przebiegu (aRD: -3% [95% CI: od -8,8 do 2,7]). Natomiast niewielki efekt ochronny zaobserwowano u dzieci z dodatnim wywiadem rodzinnym (wyprysk u obojga rodziców) – w 1. roku życia AZS rozpoznano u 35,3% niemowląt szczepionych BCG i 46,8% nieszczepionych (aRD: -11,5% [95% CI: od -21,9 do -1,2]). Obliczono, że aby zapobiec 1 przypadkowi AZS u takich dzieci w 1. roku życia, należałoby zaszczepić przeciwko gruźlicy 9 noworodków z grupy dużego ryzyka (NNT: 9 [95% CI: 5–83]).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że szczepienie BCG w okresie noworodkowym, w porównaniu z brakiem szczepienia, ogólnie nie miało wpływu na ryzyko wystąpienia AZS do 12. miesiąca życia, nasilenie zmian i częstotliwość stosowania miejscowych glikokortykosteroidów. Natomiast niewielki nieswoisty efekt ochronny BCG zaobserwowano u dzieci, których oboje rodzice chorowali na AZS.
