Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa z metaanalizą oceniono, czy szczepienie przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) może zwiększać ryzyko zespołu Guillaina i Barrégo (ZGB). Przeszukano 3 elektroniczne bazy publikacji medycznych (Embase, MEDLINE, Cochrane) za okres od 1 stycznia 2000 roku do 4 kwietnia 2020 roku.
Ostatecznie do przeglądu zakwalifikowano 25 badań, w tym 2 badania z randomizacją (RCT) i 1 badanie będące zbiorczą analizą wyników innych RCT oceniających związek szczepień z występowaniem ZGB, 14 badań kohortowych, 5 badań kliniczno-kontrolnych, 2 badania o charakterze ekologicznym oraz 1 badanie typu self-controlled case series (rodzaj badania kliniczno-kontrolnego). Ponad połowa badań (14) dotyczyła wyłącznie szczepienia preparatem 4-walentnym (HPV-4), 5 dotyczyło wyłącznie szczepienia preparatem 2-walentnym (HPV-2), 3 dotyczyły zarówno szczepienia HPV-2, jak i HPV-4, a 1 badanie dotyczyło wyłącznie szczepienia preparatem 9-walentnym (HPV-9). W 2 badaniach nie określono rodzaju preparatu. Ryzyko wystąpienia ZGB po szczepieniu przeciwko HPV oceniano w porównaniu z brakiem szczepienia (np. w populacji nieobjętej programem szczepień), ze szczepieniem innym preparatem (np. przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby [WZW] typu B, meningokokom lub grypie) lub w porównaniu z zapadalnością podstawową (w okresie przed rozpoczęciem szczepień przeciwko HPV). W badaniach kliniczno-kontrolnych porównywano odsetek zaszczepionych wśród osób, które zachorowały na ZGB i w grupie kontrolnej (np. populacji ogólnej). Prawie połowa badań (11) dotyczyła wyłącznie lub w większości dziewcząt i młodych kobiet (głównie w wieku do 30 lat, zakres wieku: 6–72 lat), 9 badań dotyczyło zarówno kobiet, jak i mężczyzn, 1 badanie dotyczyło wyłącznie mężczyzn, a w 3 badaniach nie wskazano płci uczestników. Okres obserwacji był zróżnicowany i raportowany jako liczba dni po szczepieniu (42–180 dni) lub skumulowana liczba osobolat. W większości badań wystąpienie ZGB definiowano jako rozpoznanie w klasyfikacji ICD-10 lub ICD-9, lub innym systemie kodującym (np. Medcode, MedDRA, VAERS), natomiast tylko w 5 badaniach opierano się na kryteriach diagnostycznych z Brighton.
Ogółem w 22 spośród 25 badań uwzględnionych w przeglądzie nie stwierdzono, aby szczepienie przeciwko HPV zwiększało ryzyko ZGB. Natomiast związek między szczepieniem przeciwko HPV a występowaniem ZGB sugerują wyniki 3 badań obserwacyjnych. W badaniu kohortowym przeprowadzonym we Francji, obejmującym populację >2 mln dziewcząt, odnotowano 20 przypadków ZGB w grupie szczepionej przeciwko HPV (zapadalność: 1,36/100 000 osobolat) oraz 23 przypadki w grupie nieszczepionej (zapadalność: 0,37/100 000 osobolat). Na tej podstawie oszacowano, że ryzyko wystąpienia ZGB u osób szczepionych może być prawie 4-krotnie większe niż u osób nieszczepionych (aHR: 3,78 [95% CI: 1,79–7,98]). Ryzyko to dotyczyło zwłaszcza pierwszych 2 miesięcy po szczepieniu i zmniejszało się wraz z upływem czasu, nie różniło się w zależności od zastosowanego preparatu (HPV-2 lub HPV-4) lub wcześniejszego zakażenia dróg oddechowych, lub układu pokarmowego (które mogą być przyczyną ZGB). Z kolei w badaniu kohortowym przeprowadzonym w Finlandii porównano ryzyko ZGB w populacji 240 605 kobiet szczepionych preparatem HPV-2 i nieszczepionych. Wykazano trend w kierunku większego ryzyka ZGB w grupie szczepionej, ale bez istotności statystycznej i z bardzo szerokim przedziałem ufności, co wskazuje na małą precyzję oszacowania (aHR: 5,31 [95% CI: 0,62–45,39]). Ryzyko wystąpienia ZGB w okresie 6 tygodni po szczepieniu przeciwko HPV sugerują również wyniki badania obserwacyjnego przeprowadzonego w USA. Wykazano w nim, że ZGB częściej występował po podaniu HPV-4 (6,6 przypadku/tydz./10 mln osób) niż w okresie przed wprowadzeniem szczepień tym preparatem (0,65–2,57 przypadku/tydz./10 mln). W badaniu tym wykorzystano jednak dane z amerykańskiego systemu biernego zgłaszania podejrzenia niepożądanych odczynów poszczepiennych (Vaccine Adverse Event Reporting System – VAERS), dlatego należy je interpretować bardzo ostrożnie, zwłaszcza że w 5 innych badaniach opartych na danych z tego systemu nie stwierdzono takiego związku. W metaanalizie uwzględniono 6 badań obserwacyjnych, w tym 3 badania kohortowe, 2 badania kliniczno-kontrolne oraz 1 badanie o charakterze ekologicznym, dotyczące głównie HPV-4 (3 badania) lub HPV-4 i HPV-2 (2 badania), ale także tylko HPV-2 (1 badanie). Wykazano w niej trend w kierunku nieznacznie zwiększonego ryzyka ZGB w okresie po szczepieniu przeciwko HPV (HR: 1,21 [95% CI: 0,6–2,43]). Podobne wyniki uzyskano w analizie wrażliwości uwzględniającej 1 dodatkowe badanie (HR: 1,19 [95% CI: 0,58–2,43]). W zależności od metodyki HR wyniósł 0,88 (95% CI: 0,6–1,31) dla metaanalizy badań kliniczno-kontrolnych oraz 1,49 (95% CI: 0,5–4,38) dla badań kohortowych. Na podstawie wyników metaanalizy oszacowano również, że aby wystąpił 1 dodatkowy przypadek ZGB, należałoby zaszczepić przeciwko HPV milion osób (number needed to harm [NNH]), natomiast aby zapobiec 1 przypadkowi raka szyjki macicy należy zaszczepić 324 osoby (numer needed to treat [NNT]).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że względne i bezwzględne ryzyko wystąpienia ZGB po szczepieniu przeciwko HPV, nawet jeżeli jest prawdopodobne, to jest bardzo małe. Uzyskane wyniki są uspokajające i mogą stanowić ważny argument w rozmowie na temat bezpieczeństwa szczepień przeciwko HPV.
