Problematyka izolacji i kwarantanny w dobie epidemii COVID-19 okiem lekarza i prawnika. Cz. 1. Obowiązkowa izolacja i hospitalizacja - strona 2

Zakończenie izolacji

Najwięcej kontrowersji i trudności logistycznych wywołuje czynność polegająca na zdjęciu izolacji domowej. Wspomniany wcześniej art. 34 ust. 4 u.z.z.z. pozwala Ministrowi Zdrowia określić obowiązki lekarza lub felczera w przypadku podejrzenia lub rozpoznania zakażenia lub choroby zakaźnej uruchamiające przymusową hospitalizację/ izolację. Minister Zdrowia obowiązki te wskazał w § 3 rozporządzenia z dnia 7 marca 2020 roku (Dz.U. 2020, poz. 375). Obowiązek podjęcia przez lekarza, który podejrzewa lub rozpoznaje chorobę powodującą powstanie obowiązku hospitalizacji, decyzji o zakończeniu leczenia w ramach izolacji odbywanej w warunkach domowych dodano w rozporządzeniu zmieniającym rozporządzenie z 14 marca 2020 roku (Dz.U. 2020, poz. 438). Powyższy przepis zupełnie nie przystawał do rzeczywistości. Duże szpitale zakaźne konsultują od kilkudziesięciu do kilkuset pacjentów dziennie. Każdego dnia większość pacjentów oczekujących na wyniki badań odsyła się na izolację domową. Nad tymi chorymi szpital nie sprawuje formalnie opieki. Zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz.U. 2020, poz. 295) szpital to „zakład leczniczy, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne”, z kolei świadczenie szpitalne (pkt 11) to „wykonywane całą dobę kompleksowe świadczenia zdrowotne polegające na diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji i rehabilitacji, które nie mogą być realizowane w ramach innych stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych”. O ile sama czynność polegająca na formalnym zakończeniu izolacji u osoby podejrzanej o zachorowanie, lecz z ujemnym wynikiem badania, nie stanowi większej trudności, o tyle ocena stanu zdrowia pacjenta oraz uzyskanie 2 ujemnych kontrolnych wyników badań u osoby chorej już tak. Zakończenie izolacji wymaga w tym przypadku 2-krotnego udania się do miejsca odbywania izolacji domowej w celu pobrania wymazów i oceny stanu zdrowia, a to co do zasady wykracza poza zakres obowiązków pracowniczych lekarzy oraz zakres usług świadczonych przez szpitale. Alternatywnie pacjent może zostać dowieziony do szpitala w celu konsultacji i przeprowadzenia diagnostyki. Konieczne jest wówczas utworzenie specjalnych zespołów wyjazdowych realizujących planowe zlecenia szpitali na transport takich pacjentów.
Po 3 tygodniach obowiązywania rozporządzenia oraz organizacyjnego chaosu przepis zmieniono. W cytowanym wcześniej rozporządzeniu z dnia 6 kwietnia 2020 roku (Dz.U. 2020, poz. 607) zapis dotyczący obowiązku zakończenia izolacji się nie pojawił. Dla ministra problem zniknął, ale pacjent pozostał w sytuacji patowej. Obecnie nikt bowiem nie poczuwa się do odpowiedzialności za sprawowanie opieki nad chorym w izolacji domowej. Brak precyzyjnej procedury kontroli sprawia, że w oczekiwaniu na zakończenie izolacji ozdrowieńcy nie mogą powrócić do normalnego życia społecznego, w tym zawodowego. Jak pokazuje praktyka, na pacjentów odesłanych na izolację domową nakłada się nieuzasadnione kwarantanny albo też nie sprawuje się nad nimi żadnej kontroli. W części ośrodków opiekę przejmują oddelegowani lekarze oddziałów szpitalnych.
Poważnym niedopatrzeniem legislacyjnym jest więc brak precyzyjnej ścieżki postępowania zmierzającej do zakończenia izolacji realizowanej w warunkach domowych. Przypadki, w których jakakolwiek forma ograniczenia wolności jednostki jest inicjowana lub przedłużana bez wyraźnej podstawy prawnej, należy zakwalifikować jako naruszenie praw człowieka i należnych mu podstawowych wolności. Tego rodzaju niedopatrzenie może również skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa. Warto przypomnieć, że w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przyjmuje się, że jakakolwiek forma izolacji jednostki jest dopuszczalna w razie uzyskania pozytywnej odpowiedzi na pytanie:
1) czy rozprzestrzenianie się danej choroby jest niebezpieczne dla zdrowia i bezpieczeństwa publicznego?
2) czy zastosowane środki są współmierne do zagrożenia?⁶
O ile odpowiedź na oba pytania zdaje się pozytywna w momencie podejmowania decyzji o poddaniu osoby przymusowej izolacji, o tyle sytuacja się zmienia, gdy znikną ustawowe przesłanki do jej stosowania, określone w art. 33 i 35 u.z.z.z.
Wobec braku należytych rozwiązań ustawowych optymalnym postępowaniem wydaje się przeprowadzenie badań kontrolnych we wskazanym przedziale czasowym na zlecenie sanepidu przez wydzielone do tego celu zespoły wyjazdowe pogotowia ratunkowego. Z kolei nadzór nad pacjentem ambulatoryjnym w formie teleporady sprawować powinni oddelegowani do tego lekarze podstawowej opieki zdrowotnej. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów art. 6 i 7 u.z.z.z. na obowiązkowe badanie sanitarno-epidemiologiczne kieruje właściwy dla miejsca pobytu państwowy powiatowy inspektor sanitarny, a badanie lekarskie przeprowadza lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Trzeba też dodać, że obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają również ozdrowieńcy (art. 6 ust. 1 pkt 3 u.z.z.z.).