Opracowała Małgorzata Ściubisz
European Centre for Disease Prevention and Prevention (ECDC) opublikowało kolejny raport podsumowujący sytuację epidemiologiczną COVID-19 w krajach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG), jej prognozowany dalszy rozwój oraz zalecane działania zapobiegawcze. Podsumowanie najważniejszych wniosków przedstawiono poniżej.
Sytuacja epidemiologiczna COVID-19 i nowy wariant
SARS-CoV-2
- Aktualnie w krajach UE/EOG obserwuje się duże wskaźniki nowych zakażeń SARS-CoV-2 i małe, choć zwiększające się, wskaźniki umieralności z powodu COVID-19.
- Za większość zachorowań odpowiada wariant Delta (B.1.617.2) SARS-CoV-2, jednak pojawienie się nowego wariantu – Omikron (B.1.1.529) – budzi poważne obawy ze względu na wstępne doniesienia o jego większej zakaźności i zdolności ucieczki immunologicznej (przełamywania odporności nabytej dzięki szczepieniu lub przechorowaniu COVID-19 – przyp. red.).
- Początkowo wykrywane zakażenia wariantem Omikron dotyczyły podróżujących, jednak coraz więcej przypadków rejestrowanych jest jako nabyte w UE/EOG, w tym jako część klastrów i ognisk epidemicznych. Zakażenia wariantem Omikron wykrywane są również w losowo wybranych próbkach w ramach rutynowego nadzoru epidemiologicznego. Oznacza to, że wariant Omikron krąży w populacji europejskiej.
- Szacuje się, że w najbliższym czasie nastąpi dalsze, szybkie zwiększenie się liczby nowych przypadków zakażeń wariantem Omikron. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że w ciągu najbliższych 2 miesięcy (styczeń/luty 2022 r.) stanie się wariantem dominującym.
- Dostępne dane są niewystarczające, aby móc ocenić ciężkość zachorowań na COVID-19 wywołanych wariantem Omikron w populacji europejskiej. Jednak nawet zakładając, że będzie podobna lub mniejsza niż w przypadku zachorowań wywołanych wariantem Delta, to zwiększona zakaźność wariantu Omikron i wynikający z niej wykładniczy przyrost liczby nowych zakażeń, może być przyczyną zwiększonej liczby zachorowań na COVID-19 o ciężkim przebiegu i zgonów z jej powodu.
Znaczenie szczepień ochronnych w kontekście wariantu Omikron
- Aktualnie dostępne szczepionki znacznie zmniejszą ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 wywołanej wariantem Delta i zgonu z jej powodu.
- W ostatnich tygodniach w populacji krajów UE/EOG obserwuje się powolne zwiększanie odsetka zaszczepionych w schemacie podstawowym, natomiast znacznie przyspieszyła realizacja szczepienia przypominającego w populacji dorosłych.
- Ogółem wyszczepialność przeciwko COVID-19 w populacji krajów UE/EOG wynosi 66,8%, jednak różni się znacznie w poszczególnych krajach, a 4 z nich nadal zgłaszają <50% zaszczepionych (Bułgaria, Chorwacja, Rumunia, Słowacja).
- Aktualnie nie mam danych dotyczących skuteczności rzeczywistej szczepionek przeciwko COVID-19 w zapobieganiu zachorowaniom wywołanym wariantem Omikron. Wstępne dane sugerują jednak zmniejszoną zdolność neutralizacji in vitro tego wariantu przez przeciwciała obecne w surowicy pobranej od osób zaszczepionych lub ozdrowieńców (wiemy jednak, że zmniejszona zdolność neutralizacji obserwowana in vitro niekoniecznie przekłada się na mniejszą skuteczność rzeczywistą, zwłaszcza wobec zachorowań o ciężkim przebiegu – przyp. red.).
- Dawka przypominająca szczepienia przeciwko COVID-19 może zwiększyć ochronę przed zachorowaniem. W kontekście spodziewanej zwiększonej aktywności wariantu Omikron, dawkę przypominającą można podać dorosłym w krótszym odstępie czasu (<6 mies.) od zakończenia szczepienia podstawowego, ale nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy. Dostępne dane wskazują, że takie postępowanie jest bezpieczne i skuteczne.
Zalecane działania zmniejszające transmisję SARS-CoV-2, w tym wariantu Omikron
W związku z bardzo dużym ryzykiem rozprzestrzeniania się nowego wariantu SARS-CoV-2, we wszystkich krajach UE/EOG należy jak najszybciej:
1. Wzmocnić lub wprowadzić stosowanie niefarmakologicznych środków kontroli transmisji wirusa, również w krajach o dużym poziomie wyszczepienia, w tym w szczególności:
- właściwego używania masek ochronnych (tak, aby zasłaniały usta i nos),
- ograniczenia kontaktów społecznych, w tym dużych zgromadzeń publicznych oraz spotkań prywatnych (dotyczy to zwłaszcza spotkań między osobami z różnych gospodarstw domowych, a także w różnym wieku, co może mieć miejsce zwłaszcza w zbliżającym się okresie świątecznym i noworocznym),
- ograniczenia kontaktów społecznych w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych, w tym wdrożenie pracy zdalnej,
- zmniejszenia zatłoczenia w środkach transportu publicznego,
- zapewnienie odpowiedniej wentylacji zamkniętych pomieszczeń,
- izolacji domowej w razie wystąpienia objawów zakażenia dróg oddechowych,
- przestrzeganie zasad higieny rąk i dróg oddechowych.
2. Zwiększyć odsetek osób w pełni zaszczepionych przeciwko COVID-19 w schemacie podstawowym, a także zadbać o realizację szczepienia przypominającego w populacji dorosłych, co może mieć szczególne znacznie w zapobieganiu zachorowaniom wywołanym wariantem Omikron. W celu zwiększenia efektów populacyjnych szczepienia, dawkę przypominającą można podać dorosłym już po upływie ≥3 miesięcy od zakończenia schematu podstawowego.
3. Wzmocnić nadzór epidemiologiczny nad SARS-CoV-2, w tym:
- wychwytywanie osób z kontaktu, niezależnie od ich statusu szczepienia przeciwko COVID-19,
- wykonywanie testów w kierunku SARS-CoV-2 u wszystkich osób z objawami, niezależnie od ich statusu szczepienia przeciwko COVID-19, a w przypadku wyniku dodatniego izolowanie chorych,
- nadzór nad pojawieniem się i przenoszeniem nowych wariantów, poprzez regularne sekwencjonowanie losowo wybranych dodatnich próbek.
