Jaka jest skuteczność dawki przypominającej szczepionki Comirnaty w profilaktyce COVID-19?

Na spotkaniu amerykańskiego Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) w dniu 19 listopada br. zaprezentowano wstępne, niepublikowane jeszcze wyniki trwającego obecnie wieloośrodkowego badania z randomizacją i placebo w grupie kontrolnej, dotyczącego skuteczności dawki przypominającej szczepionki Comirnaty.¹ Objęto nim ponad 10 000 osób w wieku ≥16 lat (mediana 53 lata; 44% >55. rż.) zaszczepionych podstawowo ≥6 miesięcy wcześniej (mediana 10 mies.), mieszkających w głównie w USA, ale także w Brazylii lub Republice Południowej Afryki. Okres obserwacji wyniósł 2–4 miesięcy (mediana 2,5 mies.), a skuteczność dawki przypominającej Comirnaty wobec objawowych zachorowań na COVID-19 oszacowano na 94,6% (95% CI: 88,5–97,9% [potwierdzono 7 przypadków w grupie eksperymentalnej i 124 w grupie placebo]). Zarejestrowano tylko 2 przypadki COVID-19 o ciężkim przebiegu, oba w grupie kontrolnej.¹

Dużą skuteczność rzeczywistą dawki przypominającej Comirnaty w krótkim okresie obserwacji (ok. 8 tyg.) w zapobieganiu zachorowaniom na COVID-19 (w tym przypadkom ciężkim i zgonom) w porównaniu ze szczepieniem podstawowym tym preparatem (wykonanym przed ≥5 mies.) wykazano również w 2 populacyjnych badaniach kohortowych przeprowadzonych w Izraelu w okresie dominacji wariantu Delta SARS-CoV-2.^2,3 Ryzyko zgonu z powodu COVID-19 u osób w wieku >50 lat zaszczepionych dawką przypominającą Comirnaty było o 90% mniejsze niż u osób zaszczepionych wyłącznie podstawowo (hazard względy skorygowane o znane czynniki zakłócające [aHR]: 0,10 [95% CI: 0,07–0,14]).² Jednak niemal 90% zgonów u osób zaszczepionych tylko podstawowo przed ponad 5 miesiącami (124 z 137 zgonów w tej grupie) dotyczyło chorych w wieku ≥65 lat. Ponadto, w całym okresie obserwacji zakażenie SARS-CoV-2 potwierdzono u 2888 uczestników zaszczepionych dawką przypominającą i 11 108 uczestników zaszczepionych wyłącznie podstawowo. Szczepienie przypominające wiązało się ze zmniejszeniem ryzyka zakażenia SARS-CoV-2 o 83% (aHR: 0,17 [95% CI: 0,16–0,18]).²

W drugim z wymienionych badań izraelskich zaobserwowano, że w populacji >16. roku życia dawka przypominająca zmniejszyła w ciągu około 9 tygodni ryzyko:

1. zakażenia SARS-CoV-2 10-krotnie (bezwzględne zmniejszenie ryzyka [ARR]: 57–89,5 przypadków/100 000 osób/24 h),
2. COVID-19 o ciężkim przebiegu prawie 22-krotnie u osób w wieku ≥60 lat (ARR: 5,4/100 000 osób/24 h), a niemal 4-krotnie u osób w wieku 40–59 lat (ARR: 0,6/100 000 osób/24 h),
3. zgonu z powodu COVID-19 prawie 15-krotnie u osób w wieku ≥60 lat (ARR: 2,1/100 000 osób/24 h).³

Podane wartości dotyczyły przypadków odnotowanych ≥12 dni po dawce przypominającej. Efekt w okresie do 7 dni po szczepieniu był znacznie mniejszy (choć również istotny statystycznie).³

Dawka przypominająca może się okazać kluczowa w walce z objawowymi zachorowaniami wywołanymi przez nowy wariant Omikron. Brytyjscy epidemiolodzy zaobserwowali w badaniu kliniczno-kontrolnym (opublikowanym w 2. tygodniu grudnia jako nierecenzowany manuskrypt), że po 15 tygodniach od szczepienia podstawowego skuteczność szczepionki Vaxzevria wobec objawowej COVID-19 wywołanej przez Omikron była bliska 0%, a skuteczność Comirnaty w tym okresie zmniejszyła się do nieco ponad 30%.⁴ Dawka przypominająca szczepionki Comirnaty zwiększyła poziom ochrony przed takimi zachorowaniami do 71,4% (95% CI: 41,8–86,0%) u osób zaszczepionych podstawowo preparatem Vaxzevria oraz do 75,5% (95% CI: 56,1–86,3%) po schemacie podstawowym Comirnaty. Okres obserwacji po szczepieniu przypominającym był jednak dość krótki, a wyniki należy traktować jako bardzo wstępne. Przypuszcza się jednak, że – analogicznie jak w przypadku wcześniejszych wariantów Alfa, Beta lub Delta SARS-CoV-2 – skuteczność dawki przypominającej szczepienia wobec cięższych zachorowań wymagających hospitalizacji będzie większa niż oszacowana dla wszystkich objawowych przypadków.^4-7 Aktualnie liczba hospitalizacji w wyniku zakażenia wariantem Omikron jest jednak zbyt mała, aby przeprowadzić taką analizę. Wkrótce powinny ukazać się kolejne publikacje dotyczące tego zagadnienia, które poszerzą naszą wiedzę. Kluczowa jest także odpowiedź na pytanie, jak długo po podaniu dawki przypominającej będzie się utrzymywał przedstawiony powyżej poziom ochrony.

Nie opublikowano jeszcze wyników badań dotyczących skuteczności klinicznej dawki przypominającej innych szczepionek zarejestrowanych w Unii Europejskiej, choć do tej pory dla osób w wieku ≥18 lat zarejestrowano także dawkę przypominającą szczepionki Spikevax (Moderna), a 15 grudnia br. Europejska Agencja Leków (EMA) – podobnie jak już wcześniej amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA) – zarejestrowała także dawkę przypominającą preparatu wektorowego Ad26.CoV-2.S (Janssen/Johnson&Johnson), którą należy podać ≥2 miesiące po pierwszym szczepieniu tym preparatem (w tym celu można zastosować również szczepionkę mRNA).⁸