Czy szczepienia przeciwko COVID-19 wpływają na zwiększoną liczbę mutacji SARS-CoV-2?

Czy szczepienia przeciwko COVID-19 mogą zwiększać liczbę mutacji SARS-CoV-2? Spotyka się głosy, że w krajach o największych wskaźnikach wyszczepialności notuje się najwięcej nowych dodatnich wyników testów w kierunku zakażenia SARS-CoV-2.

Szczepionki nie mają bezpośredniego wpływu na patogen, a jedynie na układ odpornościowy. Krążące obecnie VOC wykryto w populacji jeszcze przed wprowadzeniem programów szczepień (np. wariant Alfa we wrześniu 2020 r. w Wielkiej Brytanii, a wariant Beta w RPA w grudniu 2020 r.) lub w krajach, gdzie wyszczepialność była na niskim poziomie (np. wariant Delta wykryty w Indiach lub wariant Gamma w Brazylii), przy czym rozprzestrzenianie się wariantu Alfa ograniczono właśnie dzięki masowym szczepieniom.

W najnowszym badaniu przeprowadzonym na Uniwersytecie Marylandu (Stany Zjednoczone), opublikowanym w sierpniu br. jako preprint, oceniono dane z 20 krajów o różnym poziomie wyszczepialności, w których występuje wariant Delta SARS-CoV-2. Wyniki wskazują, że liczba mutacji jest mniejsza w państwach o większym odsetku zaszczepionej populacji. Większość osób, u których dochodzi do zachorowania na COVID-19 w krajach o dużych wskaźnikach wyszczepialności, to osoby nieszczepione lub z osłabioną odpornością. Badanie REACT z Wielkiej Brytanii, w którym regularnie testuje się >100 000 ochotników, wykazało, że zakażenie SARS-CoV-2 u osób zaszczepionych trwa krócej i ma łagodniejszy przebieg. Osoby zaszczepione mają też mniejsze miano wirusa niż osoby nieszczepione, co również koreluje z mniejszą liczbą mutacji, gdyż wytwarza się mniej cząsteczek wirusowych.

Z kolei w badaniu przeprowadzonym w Singapurze wykazano, że liczba cząsteczek wirusowych u osób zaszczepionych, które zachorowały objawowo na COVID-19 pomimo szczepienia, gwałtownie się zmniejsza w ciągu 6–7 dni od zachorowania, czego nie stwierdzono u osób nieszczepionych. U zaszczepionych osób stwierdzono 3-krotnie mniejsze ryzyko zakażenia SARS-CoV-2, zatem w społeczeństwach o dużych wskaźnikach wyszczepialności łańcuchy transmisji wirusa są skutecznie przerywane i nowe potencjalne warianty nie mogą się rozprzestrzeniać. Liczba nowych mutacji jest bezpośrednio związana z liczbą nowych zakażeń, ponieważ każde nowe zakażenie ma potencjał do wygenerowania nowej mutacji wirusa, która może być odpowiedzialna na przykład za zwiększoną zaraźliwość. Zwiększony odsetek dodatnich wyników testów w kierunku SARS-CoV-2 w krajach o dużej wyszczepialności nie wynika jednak ze zwiększonej mutagenności wirusa lub presji immunologicznej zależnej od programów szczepień, lecz zależy od innych czynników, m.in. od populacji, w której wykonuje się testy RT-PCR (np. jedynie osoby z objawami zakażenia lub grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na COVID-19), poziomu restrykcji (państwa o dużych wskaźnikach wyszczepialności znoszą restrykcje, co wiąże się bezpośrednio z większym odsetkiem zachorowań, także w wysoce wyszczepionym społeczeństwie), a nawet liczby wykonywanych testów w porównaniu z innymi krajami.