Jak od strony technicznej realizować szczepienia u niemowlęcia z wadami rozwojowymi kończyn?

Jak od strony technicznej realizować szczepienia u 3-miesięcznego niemowlęcia z wadami rozwojowymi kończyn górnych i dolnych (brak kończyn od stawów barkowych i biodrowych). Kończyna dolna prawa ma długość 3–4 cm, tułów wykształcony prawidłowo, mięśnie pośladkowe i tkanka podskórna jak u zdrowego dziecka. Na oddziale noworodkowym dziecku podano BCG wysoko w szczątkowe lewe ramię, a szczepionkę przeciwko WZW typu B w kikut kończyny dolnej prawej.

W opisanej sytuacji przy wyborze miejsca do wstrzyknięcia szczepionki należy zachować maksymalne bezpieczeństwo (tzn. wybrać okolicę anatomiczną możliwie daleko od przebiegu nerwów), jednocześnie pamiętając, aby ją podać domięśniowo, czyli w miejsce ubogie w tkankę tłuszczową.

Jeśli pozwala na to kikut kończyny dolnej prawej, szczepienia można realizować w przednio-boczną część uda. Miejscem z wyboru może też być mięsień pośladkowy średni, czyli wstrzyknięcie metodą brzuszno-pośladkową (p. ryc.). Pacjenta należy ułożyć w pozycji na brzuchu lub na boku, a następnie odpiąć pieluszkę, aby odsłonić okolicę anatomiczną. Planując podanie szczepionki w prawy pośladek, osoba wykonująca szczepienie (praworęczna) powinna położyć opuszkę lewego palca wskazującego na prawy kolec biodrowy przedni, górny i odsunąć palec środkowy tej samej ręki wzdłuż grzebienia kości biodrowej ku tyłowi, aż palce będą maksymalnie rozsunięte. Natomiast przy wkłuciu w lewy pośladek należy położyć opuszkę lewego palca środkowego na lewy kolec biodrowy przedni górny i odsunąć palec wskazujący tej samej ręki wzdłuż grzebienia kości biodrowej do tyłu, aż palce będą rozsunięte. Wkłucie wykonuje się w środku lub na 1/3 dolnej trójkąta utworzonego przez palec środkowy i wskazujący. Szczegółowe metody wyznaczania miejsc anatomicznych optymalnych do realizacji szczepień oraz techniki szczepień opisano w artykule pt. „Podstawowe zasady wykonywania szczepień ochronnych” dostępnym w serwisie „Szczepienia” (p. https://lekarz.mp.pl/71176).

Ryc. Punkty anatomiczne pomocne w ustaleniu miejsca wstrzyknięcia metodą brzuszno-pośladkową (The Australian Immunisation Handbook available at Figure. Anatomical markers used to identify the ventrogluteal injection site. The Australian Immunisation Handbook [health.gov.au]: https://immunisationhandbook.health.gov.au/resources/handbook-figures/figure-anatomical-markers-used-to-identify-the-ventrogluteal-injection [date accessed: 15.09.2021]. For more information please visit: immunisationhandbook.health.gov.au/© Commonwealth of Australia as represented by the Department of Health.
This work is copyright. You may copy, print, download, display and reproduce the whole or part of this work in unaltered form for your own personal use or, if you are part of an organisation, for internal use within your organisation, but only if you or your organisation: [a] do not use the copy or reproduction for any commercial purpose; and[b] retain this copyright notice and all disclaimer notices as part of that copy or reproduction. Apart from rights as permitted by the Copyright Act 1968 [Cth]) or allowed by this copyright notice, all other rights are reserved, including [but not limited to] all commercial rights.)

Podczas jednej wizyty można zrealizować tyle szczepień domięśniowych zalecanych dla wieku, na ile pozwala anatomia pacjenta. Minimalna odległość między 2 szczepionkami podawanymi w tę samą okolicę anatomiczną to 2 cm (aby uniknąć nakładania się ew. odczynów miejscowych). W opisanym przypadku warto dążyć do zastosowania szczepionek wieloskładnikowych (optymalnie typu „6 w 1”), co znacznie ułatwi realizację Programu Szczepień Ochronnych, minimalizując liczbę wkłuć. Nawet u najdrobniejszych dzieci z amelią w czasie jednej wizyty można wykonać ≥2 wstrzyknięcia i podać na przykład szczepionkę „6 w 1” w lewy mięsień pośladkowy średni i szczepionkę przeciwko pneumokokom w drugi mięsień.