Niemowlę w wieku 10 tygodni. Stopy końsko-szpotawe z opatrunkami gipsowymi sięgającymi prawie do pachwin. Po urodzeniu zaszczepione tylko przeciwko gruźlicy (BCG) i WZW typu B. Jak technicznie wykonać kolejne szczepienia? Czy u tak małego dziecka wstrzyknięcie można wykonać w mięsień naramienny?
Trudno jest odpowiedzieć na to pytanie bez możliwości klinicznej oceny dziecka, gdyż sformułowanie „prawie do pachwin” w odniesieniu do gipsowych opatrunków nie musi wykluczać możliwości domięśniowego podania szczepionek w przednio-boczną powierzchnię uda. Zgodnie z zaleceniami amerykańskiego Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) jest to preferowana okolica do podania szczepionek drogą domięśniową u dzieci <3. roku życia. Duża masa mięśnia uda daje bowiem możliwość podania szczepionek głęboko domięśniowo (igła 25 mm), a to z kolei wiąże się z właściwą absorpcją szczepionki, co przekłada się na optymalną immunogenność. Jednocześnie takie postępowanie zmniejsza ryzyko miejscowych niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP).
Z praktyki klinicznej wynika, że dzieci te są objęte częstymi i regularnymi kontrolami ortopedycznymi, co pozwala ustalić, jak długo ten opatrunek będzie utrzymany (ew. krótkoterminowe odroczenie szczepień), czy planowana jest jego zmiana (optymalny moment na podanie szczepionek) lub ewentualnie możliwe jest takie założenie nowego opatrunku, aby pozostawić przednio-boczną powierzchnię uda odsłoniętą i umożliwić właściwe podanie szczepionek.
Oczywiście w przypadku faktycznie wysoko założonego opatrunku (okolica przednio-boczna uda niedostępna), aby nie odraczać szczepień ochronnych istotnie w czasie, można rozważyć podanie szczepionek domięśniowo w mięsień pośladkowy. Iniekcje można jednak wykonać w ściśle określonych dwóch miejscach: (1) bocznie i powyżej linii łączącej kolec biodrowy tylny górny z krętarzem większym lub (2) w okolicy pośladkowo-brzusznej, w środku trójkąta, którego wierzchołki tworzą kolec biodrowy przedni górny, guzek grzebienia biodrowego i górną granicę krętarza większego (technikę wykonania wstrzyknięcia metodą brzuszno-pośladkową wyjaśniono w artykule pt. „Jak od strony technicznej realizować szczepienia u niemowlęcia z wadami rozwojowymi kończyn?” [p. Jak od strony technicznej realizować szczepienia u niemowlęcia z wadami rozwojowymi kończyn?] oraz „Podstawowe zasady wykonywania szczepień ochronnych” [p. Podstawowe zasady wykonywania szczepień ochronnych]). Wymaga to jednak od personelu medycznego pewnego przygotowania i przypomnienia podstawowych informacji z anatomii.
W okresie niemowlęcym nie zaleca się podawania szczepionek w mięsień naramienny, gdyż jest on jeszcze niedostatecznie rozwinięty (wyjątkiem jest BCG, którą podaje się śródskórnie w lewe ramię). Poza tym iniekcja domięśniowa w tej okolicy zwiększa ryzyko uszkodzenia nerwu promieniowego, który biegnie blisko powierzchni ramienia.
Rodziców dziecka należy oczywiście poinformować o możliwości realizacji programu szczepień ochronnych przy pomocy szczepionek wysoce skojarzonych, czyli DTPa-IPV-Hib lub DTPa-IPV-Hib-HBV (jako szczepień zalecanych, odpłatnych), co w istotny sposób pozwoli ograniczyć liczbę wstrzyknięć i tym samym ryzyko potencjalnych odczynów miejscowych w postaci obrzęku, rumienia lub bolesności.
Piśmiennictwo:
1. Kroger A., Bahta L., Hunter P.: General Best Practice Guidelines for Immunization. Best Practices Guidance of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/downloads/generalrecs.pdf (dostęp: 20.06.2022)2. Cocoman A., Barron C.: Administering intramuscular injections to children: what does the evidence say. J. Child. Young Peop. Nursing, 2007; 1: (1); 1–7
3. Choi H.R., Kondo S., Mishima S. i wsp.: Axillary nerve injury caused by intradeltoid muscular injection: a case report. J. Shoulder Elbow Surg., 2001; 10 (5): 493–495
